دغ یا دق در بیابان هر دو از واژه هایی است که در بیابانها، توسط افراد محلی در میان صحبتهایشان از آنها میشنویم و یا آنها را بر روی نقشهها میبینیم. به راستی این واژهها به چه معنی هستند و به چه نوعی از ریختزمین شناسی آنرا اطلاق میکنیم؟
دَغ یا دَق ( Dak-e ) در بیابان که شاید به درستی آن را باید به این شکل یعنی دَغ نوشت، به زمینهای رسی اطلاق میشود که بسیار هموار هستند. معمولا سطح آنها به دلیل وجود مواد کربناته سفید رنگ و روشن است.
نحوه پیدایش آنها هنوز در داخل بیابانها به صورت علمی روشن نشده است و صرفا به نظر میرسد جریانهای سطحی و فصلی سبب رسوب ریزدانهها و سپس تشکیل این قشر سخت بر روی زمین شده است که با فرسایش بادی در طی سالیان بعد، اینگونه یکنواخت و صاف میشوند.
دغ یا دق در بیابان های ایران بسیار دیده میشود و به دلیل وضعیت ریختشناسی خاص خود، بسیار جلب توجه میکند. از اینگونه عوارض زمین شناختی در بیابانهای ایران میتوان به دغهای کبوترخان، پترگان، اسکندر، سرخ نام برد.
بد نیست بدانیم به دلیل صاف و هموار بودن آنها و وجه تمایزشان در مناطق بیابانی، در نزدیکی طبس نیز توسط ارتش و کمانداران آمریکایی طی عملیات شکست خورده طبس برای باند فرود هواپیماها و عملیات نظامی پنجه عقاب، استفاده شده بود.