You might also like
یکی دیگر از سازه‌های دست سازی که از زمان‌های قدیم در بیابان‌های ایران رایج و کاربردی بوده است دستگاهی بوده که با تکنولوژی منحصر به فرد خود برای آرد کردن حبوبات و غلات بکار می‌رفته است. دست‌سازه منحصر به فردی که همانند قنات که توسط بیابان نشینان به دنبال بهره‌گیری از آب زیرزمینی اختراع شد، به دلیل وجود بادهای مداوم منطقه‌ای، این فکر نیز برای مهار باد و بکارگیری نیروی آن بوجود آمد و آس باد (آسباد) ساخته شد.
آسباد در لغت نامه دهخدا اینگونه معنا شده است: به قوت باد بگردد و آس به معنای سنگ آسیا است
به صورت کلی آسیاها بسته به مکان و زمان به چهار دسته کلی تقسیم می‌شوند.
* آس باد (آسباد) که آسیایی است که با نیروی باد به چرخش در می‌آید.
* آسیاب، آسیایی که با نیروی آب، سنگ آسیاب را به چرخش در می‌آورد.
* دست‌آس، آسیایی که با نیروی دست، سنگ بالای آسیا را به چرخش در می‌آورد.
* آس چارپا، که به آن آس دام نیز می‌گویند و نیروی حرکتی خود را از گردش چهارپایان بدست می‌آورد.
از تاریخ دقیق بوجود آمدن تکنولوژی منحصر به فرد آسیاها اطلاع دقیقی در دست نیست و طبق برخی از منابع ساخت این سازه‌ها را به زمان قبل از اسلام در ایران ربط می‌دهند.
آسبادها پراکنشی از خراسان تا سیستان دارند و از شهرستان خواف آسبادهای نشتیفان تا زابل و خوان‌شرف در نهبندان با توجه به وجود بادهای ۱۲۰ روزه سیستان افراشته در مقابل باد هستند. (بدون تردید، اولین آسیاب های بادی در منطقه‌ای از سیستان به نام‌های سکستان و قهستان در چند هزار سال پیش ساخته شد) نیروی باد که علاوه بر آسیا کردن از آن برای بیرون کشیدن آب از چاه نیز استفاده می‌شده است.
نشتیفان یکی از شهرهای استان خراسان رضوی در جنوب شرقی شهرستان خواف است. خوان شرف نیز مرکز دهستان نه و روستایی در بخش مرکزی شهرستان نهبندان در استان خراسان جنوبی ایران است.
طرز کار این آسبادها بر اساس ساخت برجی بلند با خشت، کاه و گِل، در سمت وزش باد و بر روی بلندی است. آس باد دارای دو بخش است، یک بخش در بالا که چرخ و محوری چوبی در آن‌جا قرار دارد و با مهار وزش باد توسط پره‌ها، محور به چرخش در می‌آید. چرخش پره‌ها با نیروی باد به قسمت زیرین به عنوان بخش دوم، توسط یک محور انتقال داده و در نهایت سنگ آسیا را به چرخش در می‌آورد. در حال حاضر می‌توان از نمونه در حال کار این آسبادها در نشتیفان خراسان دیدن کرد که به صورت نمادین توسط آخرین آسیابان هنوز هم فعال است.
علی محمد اعتباری رودی آخرین آسیابان نشتیفان است که خود را نگهبان این میراث ماندگار می‌داند. او که متولد ۱۳۱۴ است بیش از نیم قرن است که در کنار آسبادهای نشتیفان زندگی می‌کند و از راه آسیابانی و آرد حبوبات و غلات گذران زندگی می‌کند.
