ایران به دلیل قرار گرفتن بر سر راه و جاده ابریشم، همینطور دور بودن مسافت بین شهرها به دلیل وسعت زیاد کشور از دیرباز محل عبور و مرور بوده و به این مهم در بعضی دورهها و حکومتها بیشتر اهمیت داده شده است. در دوره حکومت صفویان به خصوص شاه عباس صفوی اوج ساخت و ساز را به همراه هنرمندیهای هنرمندان در چهارگوشه ایران میبینیم که راهها نیز از دید هنرمندانه و استادکاران به دور نمانده و با دستور حکومت ساخت و ساز کاروانسراها در این دوره بسیار پیشرفت کرده است. کاروانسرای مرنجاب در دشت و کویر مرکزی ایران را میتوان به یکی از شاخصترین بناهای آن دوران نام برد.
کاروانسرایی که در مسیر قدیمی اصفهان، کاشان، یزد، مشهد و تهران بوده و با راه ورامین به اردستان نیز از سویی و از سمت شمال به جاده سنگ فرش در دوران صفویان متصل میشده است. در سایت یاردانگ با ما همراه باشید.
کاروانسرای مرنجاب علاوه بر معماری خاص در کناره ریگزاری به نام بند ریگ و در پشت سر خود دریاچه نمک، زیبایی خاصی را از تلفیق تپههای ماسهای و دریاچهای که در فصل پرباران سطحی آینهای را به خود میگیرد که با نزدیکی به شهرستان آران و بیدگل، به مکانی برای جذب گردشگران و علاقمندان به بیابان و حتی عکاسان و فیلمسازان در آمده است. این کاروانسرا در سال ۱۰۱۲ هجری قمری و به دستور شاه عباس با موقعیتی خاص در کنار چشمه آب شیرین و در مسیری که پایتخت آن دوران که شهر أصفهان بود را به استان خراسان و بارگاه امام رضا(ع) در شهر مشهد متصل میکرد ساخته شد تا علاوه بر پاسداری از راه به عنوان یک ساخلو، بتواند محلی برای استراحت کاروانیان نیز باشد.
کاروانسرای مرنجاب در سال ۱۳۸۴ با شماره ۱۲۱۲۶ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. کاروانسرای مرنجاب، پلانی چهار ایوانی دارد و در شمال شرق شهرستان کاشان قرار گرفته است و در حقیقت قلعهای مربع شکل به مساحت ۳۵۰۰ متر مربع بوده که ۶ برج نگهبانی برای آن در نظر گرفته شده است (۴ برج در گوشهها و ۲ برج درمیانه و روبروی هم).
دیوارهای کاروانسرا از آجر و پایههای ساختمان کاروانسرای مرنجاب از سنگ و ملاط ساخته شدهاند. در داخل آن حیاطی در ابعاد ۳۰ در ۲۰ متر وجود دارد که در اطراف آن ۲۹ اتاق تعبیه شده است که هر کدام با چند پله به کف حیاط متصل میشوند. در پشت اتاقها نیز سرسرای بزرگی برای اصطبل ساخته شده است که در سمت شمالی و جنوبی آن نیز مکانی به نام شترخانه قرار دارد.
نقشه ساخت آن از بسیاری جهات شبیه به ساختمانهای قصر بهرام و عینالرشید در سیاهکوه است اگرچه قدمت تاریخی و پیشینه آنها را ندارد. با این وجود در سفرنامه مستشرقین نیز از آن یاد شده است همانگونه که در خاطرات و سفرنامه + آلفونس گابریل پزشک اتریشی که به این منطقه سفر کرده بود اینگونه میخوانیم: قبل از تاریک شدن هوا، پس از راهپیمایی طولانی و مرارتبار، به بقایای کاروانسرای قدیمی مرنجاب رسیدیم. جایی که در برابر فشارهای شدید باد در امان بودیم. ویرانههای کاروانسرای مرنجاب روی تپهای قرار گرفته بود .
You might also like
You might also like
این کاروانسرا با ایجاد جاده شوسه تهران به قم و ورود ماشینهای سواری و باری به ایران در زمان حکومت پهلوی اول دیگر از رونق افتاد و در سالهای پیش از انقلاب، دانشگاه تهران با همکاری سازمان میراث فرهنگی کاشان بهمنظور ایجاد و راهاندازی یک ایستگاه تحقیقات مناطق کویری و بیابانی، در کاروانسرای مرنجاب تعمیرات اساسی انجام دادند، اما با اوجگیری انقلاب اسلامی کار رها شد و دیگر ادامه نیافت.
پس از پیروزی انقلاب، منطقه تا مدتی رها شده بود تا آنکه سازمان میراث فرهنگی این کاروانسرا را از فردی به نام عباس شیبانی که از آن به عنوان آغل گوسفندان استفاده میکرد، خریداری کرد و در قالب طرحی به نام پردیسان به مرمت آن مشغول شد. در حال حاضر کاروانسرا به بخش خصوصی اجاره بلند مدت داده شده و نقش مهمانسرا به خود گرفته است و اتاقهای آن برای اقامت اجاره داده میشود.
برای دسترسی به کاروانسرای مرنجاب میتوان از سه مسیر استفاده کرد. راحتترین مسیر از سمت شهرستان آران و بیدگل به جاده کویری و خاکی مرنجاب است. این جاده در کنار امامزاده هلال بن علی قرار دارد و مسافت این جاده به طول ۵۰ کیلومتر میباشد و در طول مسیر هیچ روستایی و یا آبادی وجود ندارد و فقط چند کشتزار کوچک و یک چاه آب وجود دارد که در نزدیکی جاده خاکی منتهی به کاروانسرا است.
مسیر دیگر مسیر پارک ملی کویر است که به قصر بهرام و کاروانسرای سفیدآب و مرنجاب منتهی میشود و برای عبور از آن نیاز به اخذ مجوزهای لازم است. مسیر سوم نیز از شهرستان کاشان به ابوزیدآباد و از آنجا به مرنجاب ختم میشود.
