صحرا و بیابان آتاکاما (Atacama Desert) یکی از خشک‌ترین و کم بارش‌ترین بیابان‌های دنیا است که در شمال کشور شیلی در قاره آمریکای جنوبی قرار دارد. بیابانی که در بیشتر قسمت‌های خود پوشیده از شن، نمک، سنگ و خاک قرمز بوده و منظره‌ای شبیه به سطح مریخ را ایجاد کرده است، به همین دلیل سازمان فضایی ناسا از آن برای آزمایش تجهیزات مریخی خود استفاده کرده است.
بیابانی خشک و بی‌حاصل که در امتداد ساحل اقیانوس آرام قرار داشته و از رشته کوه آند در شرق به سمت اقیانوس آرام ادامه پیدا می‌کند. این بیابان بیش از ۱۰۰ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و عنوان خشک‌ترین مکان جهان را به خود اختصاص داده است. (برخی از مناطق آتاکاما بدون حیات و پوشش گیاهی است)
خشکی فوق‌العاده صحرا و بیابان آتاکاما به چند دلیل خاص می‌باشد:
-
سد طبیعی کوههای آند برای رسیدن ابرهای باران‌زا، این کوه‌ها مانع از نفوذ رطوبت و ابرهای باران‌زا به داخل بیابان آتاکاما می‌شوند.
-
جریان هوای سرد از اقیانوس آرام باعث کاهش تبخیر آب و عدم تشکیل ابرهای بارانی در این منطقه می‌شود.
-
شرایط جوی خاص از قبیل وزش بادهای خشک و عدم جذب بخار آب که همگی از بارش جلوگیری می‌کند.
این بیابان با ویژگی‌های منحصر به فرد و آسمانی صاف در بیشتر ایام سال به یکی از قطب‌های مهم در رصد آسمان تبدیل شده است.
از جاذبه‌های بیابان آتاکاما این است که با قرار گرفتن در بین سه کشور شیلی، پور و بولیوی و به دلیل وجود مواد بسیار غنی و معدنی در خاک به یکی از بزرگ‌ترین منابع نیترات سدیم در دنیا تبدیل شده است. جالب است بدانید علاوه بر مواردی که ذکر شد این بیابان منحصر به فرد توجه ویژه باستان‌پژوهان و دیرینه شناسان را نیز به خود جلب کرده است، گورستان نهنگ‌ها در آتاکاما بقایای صدها اسکلت از نهنگ‌ها را به صورت فسیل در خود جای داده که قدمت بعضی از آنها به بیش از ۵ میلیون سال نیز می‌رسد. آب‌فشان‌های ال تاتیو نیز یکی از بزرگ‌ترین و مرتفع‌ترین آب‌فشان‌های دنیا در این صحرا وجود دارد. دره ماه، دره رنگین کمان آتاکاما، سنگ نگاره های یرباس بوئناس، نمک‌زار تارا، مرداب میسکانتی و رصد خانه آلما از دیگر مکان‌های دیدنی آکاتاما است.
در حال حاضر، صحرای آتاکاما و کوههای اندس شیلی، بیشتر از نیمی از رصد‌خانه‌ها‌ی جهان را در خود جا داده‌اند. ساخت انبوه رصد‌خانه‌ها در این ناحیه، حدود شش دهه پیش آغاز شده است و تا به حال نیز ادامه دارد.
با وجود خشکی بیابان آتاکاما، می‌توان گفت این بیابان زیستگاه بسیاری از گونه‌های گیاهی و باکتریایی کمیاب است. با این حال، انبوه زباله‌هایی که از نقاط مختلف جهان به این بیابان خاص آورده می‌شود، اکوسیستم شکننده بیابانی این منطقه را به صورت جدی تهدید می‌کند.
اکوسیستم صحرای آتاکاما در شیلی به دلیل زباله‌های ریخته شده در این منطقه بسیار در خطر نابودی قرار گرفته است. هزاران تن لباس که در اروپا، آسیا و آمریکا قابل فروش نیست برای از بین رفتن به شیلی فرستاده می‌شود. این لباس‌ها با جنس پلاستیکی و پارچه‌ای خود ممکن است صدها سال طول بکشد تا در طبیعت تجزیه شوند و همین امر باعث آلودگی هوا و خاک در این منطقه می‌شوند. کوه‌هایی از لباس، لاستیک، کفش و حتی اتومبیل‌های اسقاط شده نیز از تمام نقاط جهان در صحرای آتاکامای شیلی ریخته و انبار می‌شود.
