یکی دیگر از عوارض زمین شناختی بیابان لوت که در ناحیه لوت شمالی قرار دارد، دره و تنگه جوله رود است. این دره توسط فرسایش آبی شدید بوجود آمده است و بلندترین دره و تنگه بیابان لوت می‌باشد.
با توجه به موقعیت خاص این تنگه و دره به آن نام‌هایی چون خسک رود، خشک رود، جوله رود، رتیل و امیر داده شده که هر کدام بنا به علت خاصی و در زمان خاص بوده است. با وجود آنکه می‌دانیم تعویض اسامی و تغییر آنها حتی در مکان‌هایی که اسامی آنها به ثبت نرسیده و در قدیم بین مردم رایج بوده بسیار اشتباه است، متاسفانه شاهد حذف آن اسامی و یا تبدیل و تغییر آنها هستیم.
این یک رکن و اصلی اساسی است که باید از اسامی صحیح و قدیمی بکار برده شده در هر منطقه استفاده کرد و صرفا از این که ما نام یک مکان و منطقه را نمی‌دانیم نباید روی آن مکان‌ها نامگذاری کنیم. این بدعت باعث حذف پیشینه و نام‌های قدیمی خواهد شد
You might also like
- این دره از قدیم در بین بلوچ‌ها به نام دره و تنگه جوله رود مشهور بوده است. جوله در گویش بلوچی به معنی شکاف و دره است. به گویش قدیمی بلوچی به این تنگه جوهل رود Johal Rood می‌گویند که به معنای رودی با عمق و گودی بسیار است که با شکل ریخت‌شناسی این تنگه نامی بسیار پر معنا و درست است.
از طرفی رود فصلی خسک رود یا به نام دیگر آن خشک رود نیز که از کوه پختو در بالا دست این دره سرچشمه می‌گیرد نیز نام خود را به این دره و تنگه داده است. (در برخی از نقشه‌های قدیمی نیز نام خسک رود به عنوان یک منزل ثبت شده است) - از آنجا که درون این دره گونه‌ای از رتیل‌ها فراوان دیده می‌شود، در خیلی از موارد متاسفانه از آن به عنوان تنگ رتیل نام برده‌اند که این هم نامی اشتباه است و نباید نام مکان‌ها و عوارض جغرافیایی خاصی چون این تنگ که نامی معنادار و کهن دارد را با نامیدن به اسمی دیگر خدشه‌دار کرد. (رتیل‌های خورشیدی یا شتری با رنگ زرد و شکم و پاهای پر مو و پرز دارای دو آرواره قوی هستند که در این دره به دلیل سایه پذیری دیواره‌های آن و تنوع شکار در آن زیست خوبی دارند)
- از دیگر نام‌گذاری‌های اشتباه در دهه‌های گذشته است که به دلیل کشته شدن امیر طالبی در ورودی این تنگه با برخورد به مین شاهد نامگذاری اشتباه تنگه به نام تنگ امیر بوده‌ایم. (به جای این نامگذاری اشتباه می‌توان یادواره و یا تندیسی را برای بزرگداشت این عزیز بکار برد، اما استفاده از نامی بر روی نام اصلی این دره و تنگه اشتباه است)
به نظر می‌رسد شکل گیری دره و تنگه جله رود بی‌گمان بر اثر مسیل آب و عبور رودخانه دهک بوده که از کوه جهلی سرچشمه می‌گیرد. این رود بعد از سریز شدن آب‌های فصلی از آن و عبور از دق گمستان لوت، این تنگه را تشکیل داده و سپس به رودخانه چهار چله و بعد از آن به حوضه آبریز چاله مرکزی هدایت شده و در آنجا از نظر پنهان می‌شود.
دره و تنگه جوله رود با داشتن حدود ۲۰ کیلومتر دیواره در طرفین آنهم با ارتفاع‌های مختلف و از طرفی حدود ۳۰ کیلومتر مسیر بدون دیواره، بلندترین تنگه و دره کویری در بیابان لوت است.
دره در سمت جنوبی خود ریزش داشته و عبور در آن میسر نیست، ضمن آنکه هنوز به قطعیت در خصوص پاکسازی از وجود احتمالی مین یا از این دست موانع، از سمت ورودی شمالی آن نیز تردید‌هایی برای عبور به همراه دارد که این مسیر را با خطر همراه می‌کند.
به هرجهت برای عبور از این تنگه، چه در سمت بالایی دیواره‌های آن و چه از داخل نیازمند داشتن راهنما و تجهیزات مناسب است که در کنار مجوزهای لازم از نهادهای امنیتی و مرتبط امکان پذیر خواهد بود. لازم به ذکر است که با وجود سست بودن دیواره‌های تنگه و نامشخص بودن بافت زیرین آن، به خصوص در قسمت بالایی آن از نزدیک شدن به لبه‌های تنگه باید اجتناب کرد.
