این یک بحث تخصصی و علمی است که به صورت بسیار ساده به عنوان بلوک لوت، سازند زمین شناختی در یاردانگ بیان می‌شود.
علم زمین شناسی، دانش بزرگی است که با گستردگی فراوان خود به شاخه‌های کوچک‌تری برای مطالعه بهتر و ارزیابی دقیق‌تر تقسیم می‌شود. به طور کلی هر منطقه از زمین با محیط‌های جغرافیایی متفاوت، آنهم در طول تاریخ چندین میلیون ساله خود می‌توانسته در یک دریای آرام کم عمق، خشکی درون یک قاره در یک صفحه لغزنده تکتونیک و یا در بستر عمیق اقیانوس‌ها قرار داشته باشد. با خشک شدن دریاها و اقیانوس‌ها و با بیرون آمدن خشکی‌ها از زیر آب و شکل گرفتن خشکی‌های قاره‌ای، رسوبات مختلفی نیز بسته به مکان واقع شدن هر منطقه بر روی آن‌ها آمده است.
حال دانشمندان علوم زمین شناختی می‌توانند با بررسی این رسوبات باقی‌مانده، دوره‌های مختلف زمین شناسی را تشخیص داده و به تاریخ شکل‌گیری نقاط و مکان‌های مختلف زمین پی ببرند. از این جهت و برای راحتی کار، دانشمندان برای شناسایی، معرفی و استفاده بهتری از داشته‌های به جا مانده در روی زمین، اقدام به دسته بندی لایه‌های مختلف رسوبی زمین کرده‌اند، به این لایه‌ها به صورت خیلی ساده، در علم زمین شناختی سازند گفته می‌شود.
سازند در تعریفی جامع‌تر، مجموع لایه‌هایی است که دارای ترکیبی از سنگ‌های مشخص که در سطح وسیع امتداد داشته و به صورت کاملا مشخص، در حد فاصل لایه‌های بالایی از لایه‌های زیرین تفکیک پذیر هستند. سازند مهم‌ترین واحد تقسیمی سنگ شناسی و واحد سنگی اصلی علم چینه شناسی است که لایه‌هایی با صفات مشخص سنگ شناسی دارند.
چینه نگاری یکی دیگر از شاخه‌های علم زمین شناختی است. در چینه نگاری نحوه قرار گیری قشرها و لایه‌های زمین در طول هزاران سال مورد تفسیر و ارزیابی قرار می‌گیرد. با مطالعه چینه نگاری، ترتیب و زمان وقایع در طول تاریخ سیاره زمین مورد بررسی قرار گرفته و هر اطلاعاتی از نظر علم زمین‌شناسی، از زمان قدیم تا به امروز، آنهم از رسوبات و لایه‌های زمین به ما می‌دهد.
سازندها در ویژگی‌های سن، جنس سنگ، ضخامت لایه، رنگ و نوع مشخص فسیل تا حدودی مشترک بوده و در بین این عوامل سن و نوع فسیل یک سازند از اهمیت بالاتری برخوردار است. سازندها بر اساس نام محلی که برای اولین بار در آنجا دیده و مطالعه شده‌اند معرفی می‌شوند، این نام می‌تواند برگرفته از نام یک منطقه، یک کوه یا یک روستا نیز باشد، به مانند سازند کرج یا سازند شمشک و یا سازند آسماری که نام کوهی در جنوب کشور است.
آنچه از شواهد بر‌می‌آید، در دوره‌های زمین شناختی قدیم، شرایط رسوبی در ایران بسیار متفاوت بوده و این ناهمگونی تعیین یک ویژگی برابر را برای ساختار زمین‌شناسی ایران ناممکن ساخته است. در نتیجه زمین شناسان پس از توافق بر روی این شناخت بدست آمده، پهنه‌های رسوبی و شاخص‌های زیر را برای ایران تعیین و مشخص کرده‌اند.
پهنه‌های رسوبی ایران شامل جنوبی زاگرس، ایران میانی، سنندج به سیرجان، البرز، خزر جنوبی، سازند کپه داغ، خرد قاره ایران مرکزی، بلوک لوت، مکران، حوضه خاور ایران، بلوک زابل است که هر کدام از این پهنه‌ها در طول زمان به حوضه‌های رسوبی خاص خود تفکیک شده‌اند که همان سازندهای مورد اشاره می‌باشند.
سازند بلوک لوت از بخش خرد قاره ایران مرکزی بوده و در حقیقت یک توده مستحکم و دراز است که در جهت شمال به جنوب، حدود ۹۰۰ کیلومتر درازا دارد و در تعاریف جدید زمین شناختی بلوک طبس، کوه‌های آتشفشانی بزمان و فرورفتگی از بلوک لوت جدا شده است.
سازند بلوک لوت به صورت عمده از سنگ‌های آتشفشانی دوره سوم زمین شناختی با ضخامتی نزدیک به ۲۰۰۰ متر تشکیل شده که به صورت پراکنده در آن گرانیت و دیوریت‌های دوران دوم و سوم زمین شناسی دیده می‌شود. حاشیه غربی بلوک لوت با گسل نایبند و بلوک طبس و در مرز شرقی گسل نهبندان قرار دارد، بلوک لوت در بین این دو گسل محدود شده است. در مرز شمالی بلوک لوت، فرورفتگی جنوب کاشمر و مرز جنوبی نیز به فرو نشست جازموریان می‌رسد.
طبق شواهد ذکر شده و بر اساس مطالعات شاخه‌های مختلف زمین شناختی، به نظر می‌رسد فعالیت‌های ماگمایی در بیابان لوت شمالی از دوره کرتاسه یعنی بیش از ۷۷ میلیون سال پیش شروع و به مدت ۵ میلیون سال نیز ادامه داشته است. آتشفشان‌های کردوانی و محمودی نیز می‌تواند نتیجه فرو رانش بلوک افغان به زیر بلوک لوت باشد، از طرفی دیگر آتشفشان‌های حاشیه بیابان لوت جنوبی نیز حاصل از بخشی از کمان ماگمایی مکران است. نتیجه این فعالیت‌های آتشفشانی پوشیده شدن بستر بیابان لوت به صورت پی در پی توسط گدازه‌های جوان بر روی سنگ‌های آتشفشانی قدیمی‌تر در طی میلیون‌ها سال پیش است.
در مطالعه نقشه‌های زمین لرزه‌های ایران به نظر می‌رسد در بلوک لوت نیز همانند دیگر نواحی ایران مرکزی، زمین لرزه‌ها روندی خاص نداشته و در سطح این بلوک پراکنده شده‌اند. زون‌های لرزه خیز بلوک لوت بیشتر در سمت شمال و در امتداد گسل‌های مرز شرقی آن به مانند گسل نهبندان، همین‌طور در سمت غربی آن مانند گسل نایبند رخ می‌دهد. این زمین لرزه‌ها از نوع کم عمق با بزرگی متوسط گزارش شده‌اند.
با تمام مواردی که ذکر شد، بدیهی است در بلوک لوت کانی‌های مس، سرب، روی آنتیموان، جیوه و طلا به صورت رگه‌ای دیده و به صورت معدن گزارش شده است. در پست‌های قبل یاردانگ از این معادن نام برده‌ایم.
Comments ۱