دق

دق، دغ هر دو از واژه هایی است که در بیابان‌ها، توسط افراد محلی در میان صحبت‌هایشان از آنها می‌شنویم و یا آنها را بر روی برخی از نقشه‌های قدیمی می‌بینیم. به راستی این واژه‌ها به چه معنی هستند و به چه نوعی از ریخت‌ زمین‌شناسی آن‌ را اطلاق می‌کنیم؟

دَغ یا دَق ( Dak-e ) در بیابان که شاید به درستی آن را باید به این شکل، یعنی دَغ نوشت، به زمین‌های رسی اطلاق می‌شود که بسیار هموار هستند. معمولا سطح آنها به دلیل وجود مواد کربناته سفید رنگ و روشن است. جنس این زمین‌ها فاقد نمک یا دارای نمک بسیار کم می‌باشند.

نحوه پیدایش این عارضه زمین شناختی هنوز در داخل بیابان‌ها به صورت علمی روشن نشده است و صرفا به نظر می‌رسد جریان‌های سطحی و فصلی سبب رسوب ریزدانه‌های رسی و سپس تشکیل این قشر سخت بر روی زمین شده است که با فرسایش بادی در طی سالیان بعد، این‌گونه یکنواخت و صاف می‌شوند.
در دشت کویر و دشت لوت کفه‌های هموار ماسه‌ای و رسی بین کویرها قرار دارند که با نام دَغ آن‌ها را می‌شناسیم (در کرمان به هر زمین هموار گلی دَغ می‌گویند). شاید بتوان گفت که دَغ‌ها تالاب‌های موقت و آبگیرهایی بیابانی هستند که حوضه‌های بسته داشته و در مواقع بارندگی، از چندین جهت آب به سمت آنها جاری می‌شود و پس از مدتی تبخیر شده و نمک باقی می‌ماند. به دلیل سرعت زیاد این تبخیر، در حاشیه دغ‌ها زمین به صورت کویری و پفکی شده و در وسط نیز دق‌ها به مانند زمینی تخت و صاف فاقد هرگونه گیاه (به دلیل شوری خاک) ایجاد می‌شود.
دغ در بیابان‌ های ایران بسیار دیده می‌شود و به دلیل وضعیت ریخت‌شناسی خاص خود، بسیار جلب توجه می‌کند. از این‌ گونه عوارض زمین شناختی در بیابان‌های ایران می‌توان به دغ‌های کبوتر‌خان، پترگان، اسکندر،سفید،فریزی،دریا، سرخ، آرش، شاپوری،چاه بلوچی، چاه کتو، چاه خانه و غدیر نام برد.
به طور معمول در اغلب حاشیه دغ‌ها تپه ماسه بادی‌های بلند وجود دارد که طولی حدود ۵۰ کیلومتر را گسترش داده و اکثرا دارای یال‌های بلند و زیبا می‌باشند.

بد نیست بدانیم به دلیل صاف و هموار بودن آنها و وجه تمایزشان در مناطق بیابانی، در نزدیکی طبس نیز یکی از این مکان‌های خاص به دلایل گفته شده، توسط ارتش و کمانداران آمریکایی طی عملیات شکست خورده طبس برای باند فرود هواپیماها و عملیات نظامی پنجه عقاب، استفاده شده بود.

You might also like

تمدن جیرفت

۰۸ آبان ۱۴۰۴

قهستان

۳۰ مهر ۱۴۰۴