یکی از پدیدههای منحصر بهفرد بیابان لوت که به ثبت جهانی آن در فهرست میراث جهانی نیز کمک کرد، عارضهای به نام نبکا گلدان بیابانی است + . حال این شاخصه از بیابان لوت چیست؟ در یاردانگ از این عارضه طبیعی خواهیم گفت
میدانیم که گیاهان نقش مهمی را در چرخه حیات به عهده دارند و به نوعی همه جانداران به صورتی مستقیم و یا غیر مستقیم به آنها وابستهاند. چرخه حیات در محیطهایی سخت و خشن همچون اقلیمهای بیابانی بیشتر به بودن گیاهان وابستگی پیدا میکند و هر گیاه نیز در این چرخه، تلاش بیشتری را برای رشد و ادامه حیات خواهد داشت. این تلاش همان سازگاریهایی است که در محیطهای بیابانی برای گیاهان در شرایطی بسیار سخت رخ میدهد و از آن جا است که به اشکال مختلف خود را نشان میدهد.
در حقیقت نبکا گلدان بیابانی، چیزی نیست جز تل ماسهای پوشیده از گیاه که توسط مانعی به مانند بوتهها و درختان و دیگر گیاهان با اجتماع خود بوجود میآورند. نبکا Nebka کلمهای با ریشه عربی این عارضه و گلدانهای بیابانی نیز واژه فارسی آن است.
این پدیده خاص در مکانهایی که رطوبت خاک در سطح وجود دارد بوجود میآید، به مانند بستر رودخانهها یا نقاطی که سطح آب زیرزمینی بالاتر است. این رطوبت باعث شده تا شن و ماسههایی که توسط باد در منطقه جابجا میشوند در پای گیاه تثبیت شده و به روی هم انباشته شود و به مرور زمان، نبکا گلدان بیابانی را، با جدا شدن از سطح زمین و بالا رفتن ریشه در تل ماسه شکل دهد.
هنگام تشکیل این گلدانها، گیاه بهطور غریضی خود را از زمین جدا کرده و از آن فاصله میگیرد و همین کار جا برای انباشت بیشتر ماسه و شنها را زیاد کرده و دورتادور گیاه در جهت باد، انباشتی از ماسه فرا گرفته و منجر به تشکیل نبکا میشود. (در مرور زمان تپه ماسهای دورتادور گیاه را فرا گرفته و انگار گیاه از زمین جدا شده است)
ارتفاع این تل ماسهها در نقاط مختلف با شرایط محیطی تغییر پیدا میکند. این تفاوت با توجه به شرایط محیطی و رطوبت خاک به قطر تاج و ارتفاعی که گیاه از زمین میگیرد منتج میشود. بالطبع با تشکیل این گلدانهای بیابانی حیات جانوری زیادی نیز در هرم غذایی ایجاد شده شکل گرفته که خود حاکی از چرخه حیات منطقه است.
به طور کل نبکاها در محدوده وسیعی از بیابانهای ایران پراکندهاند، از دهسلم در خراسان جنوبی تا ابوزیدآباد در استان اصفهان و فهرج و شهداد در استان کرمان به این پدیده خاص برمیخوریم. همانگونه که گفته شد ارتفاع نبکاها در مناطق مختلف متفاوت است و بلندترین آنها در محدوده فهرج و اطراف روستای شفیعآباد در استان کرمان واقع شدهاند که به بیش از ۱۲ متر ارتفاع هم میرسند.
این ارتفاع زیاد نبکاها به شاخصهای برای ثبت بیابان لوت در فهرست میراث جهانی تبدیل شد چرا که نبکاها که در دیگر نقاط جهان به خصوص در عربستان دیده شدهاند، از ارتفاع کمتری برخوردار هستند.
You might also like
