در سال ۱۳۹۵ تعداد ۱۱ قنات در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد که استان کرمان با قنات گوهر ریز Gohar Riz در روستای جوپار و قناتهای اکبرآباد و قاسمآباد در شهرستان بم از آن جمله میباشند.
در استان کرمان قنات گوهر ریز را بیشتر به نام شش مقسم میشناسند، قناتی که در دامنه کوه جوپار بوده و مظهر آن نیز در روستای جوپار بیرون میآید. (وجه تسمیه جوپار بر طبق اسناد و نوشتهها توسط ایلات و قبایل بادیهنشین جای پارسال بوده که به مرور زمان به جوپار تبدیل شده است، البته در جای دیگری نیز از وجه تسمیه آن به جویبار نام برده شده که به جوپار تغییر پیدا کرده است)
این قنات دارای شش کوره مجزا بوده که بهم وصل میشود و قدیمیترین آن مربوط به دوران صفویه است. بد نیست بدانیم این قنات در یک دوره خاص احداث نشده بلکه هرکدام از شاخههای آن، در دورهای تاریخی حفاری شده است. بنابراین، نمیتوان یک تاریخ مشخص را بهعنوان قدمت آن اعلام کرد اما آنچه که مشخص است، قدیمیترین آن شاخۀ حسن یوسفی است که قدمتی مربوط به دوران صفویه دارد.
متاسفانه با وجود قدمت و طرح خاص آن به عنوان یک مقصد اصلی برای گردشگران خارجی و ایرانی قرار نگرفته و هنوز هم در گمنامی به سر میبرد. قناتها به طور کلی هنوز به عنوان یک جاذبه گردشگری برای توریستها در لیست گردشگری آنها قرار ندارد و به دلایل خاص از جمله واقع شدنشان در محیط زیرزمینی و تاریک از جذابیت کمتری برخوردار میباشند.
قنات گوهر ریز از نوع کوهستانی قناتها بوده و از گسل دامنه کوه جوپار جاری شده است و سیستم حفر آن به گونهای عمل شده است که برای برداشت بیشتر آب و افزایش دبی در آن، بهجای یک مادر چاه، از شش مادر چاه آن هم در فواصل مختلف حفر و استفاده میشود. این شش رشته قنات، بهتدریج در پاییندست به یکدیگر نزدیک و متصل شده و در یک رشته قنات اصلی جریان مییابند و در آخر نیز مظهر آن نیز به شش مقسم برای آبیاری تقسیم میشود.
در حال حاضر پایاب قنات که ورودی اصلی برای بازدید گردشگران است از محلی که قبلا دچار ریزش شده درست شده و با طی پلکانی با شیب تقریبا زیاد وارد قنات میشویم. ورود به قناتها با توجه به کمبود اکسیژن در آنها و همینطور وجود گاز متان که با بخار آب درهم آمیخته نیاز به آرامش و هم هوایی برای ورود به آنها دارد تا برای کسانی که آشنایی با کانالها و رشتههای قنات نداشته و دارای بیماریهای تنفسی هستند راحت تر باشد. بدین منظور لازم است تا در بدو ورود به قنات ضمن آرامش و تامل در ورود به آهستگی وارد آن شد.
طول بلندترین رشته قنات گوهر ریز ۴ کیلومتر و عمق مادر چاه آن نیز ۵۰ متر است. شش شاخه آن، به نامهای حسن یوسفی، گل ختمی، در دروازه، رو به راه، تلسفید و حاج ممد نوش در مجموع، به اسم گوهر ریز شناخته میشود.
از آنجا که قنات یک دانش بومی و ایرانی برای انتقال آب از زیر زمین به سطح بوده است که بنا به اسناد تاریخی خاستگاه آن از کشور ما ایران است و سپس به دیگر کشورهای جهان منتقل شده است. برای ثبت در یونسکو و طی یک پرونده مشترک قنات به ثبت در یونسکو به عنوان میراث جهانی انجامید. در حال حاضر اغلب تورهای گردشگری که از مسیر ماهان به بیابان لوت و یا به بم میروند، از قنات گوهرریز هم بازدید میکنند. جا دارد تا با معرفی این قناتها به توسعه گردشگری و صنعت گردشگری در این زمینه پرداخته شود.
Comments ۲