You might also like
دشت و جلگه کجاست و این دو دارای چه خصوصیاتی هستند؟ در فلات گسترده ایران از قدیم بواسطه گستردگی عوارض جغرافیایی موجود در آن، از نام و این واژه برای بسیاری از عوارض جغرافیایی استفاده میشده است.
این مهم تا جایی پیش رفته که هستند مکانهایی، که نام دشت (Plain) را بر روی خود دارند، اما در حقیقت دشت نیستند. در یاردانگ اینبار به این عارضه جغرافیایی پرداختهایم.
واژه دشت به صورت کلی به مکانی که هموار باشد گفته میشود، جایی در تقابل کوه، از جایی که کوهستان با تغییر شیب ناگهانی مواجه می شود، دشت شروع میشود. این نکته در خصوص این تعریف نیز کاربردی است که ممکن است روی سطح دشت، عوارض دیگری هم وجود داشته باشد. دشت در واقع زمینی است مسطح و هموار با بلندی کم یا زیاد که شوربختانه با وجود گستردگی تعریفهایی که از آن شده میتوان گفت که تعریف دقیقی از آن وجود ندارد (در تعریفی که گفته شده هر آنچه کوه نیست دشت است).
ریشه واژه دشت احتمالا از زبان پهلوی بوده و از واژه دست برگرفته شده است (جایی صاف و هموار به مانند کف دست را از این واژه برای آن بکار بردهاند).
دو عامل را برای همواری این عارضه میتوان نام برد و گمانه زد:
-
فرسایشهای ایجاد شده از عواملی همچون باد و باران
-
مواد حاصل از فرسایش بین کوهها، در دشتها رسوب کرده و سطح همواری را به وجود آورده است
همانطور که بیان شد، دشت از آنجا که از جایی شروع میشود که کوهستان و کوه با تغییر ناگهانی شیب آنرا شروع میکند ما به واژه دشت سر میرسیم یعنی جایی که دشت شروع میشود (دشت سر نیز خود به سه دسته تقسیم شدهاند: دشت سر لخت، دشت سر حوضه انتهایی، دشت سر تراکمی).
هر آنچه باشد جغرافیدانان در آثار جغرافی قدیمی از این واژه بسیار استفاده کردهاند. دشت کویر، خرمدشت، دشتبارین فارس، دشتارژن، دشتشوراب، دشتآبی قزوین، دشت و جلگه خوزستان، دشتمرودشت و بسیاری دیگر از آن گونه نامگذاریهای قدیمی در آثار بجا مانده جغرافیایی است.
نامگذاری واژه دشت به تدریج و در مرور زمان بیشتر به زمینهایی اطلاق شده که بایر بوده و در مناطق بیابانی قرار داشتهاند. زمینهایی که بعضا پوشیده از شن و ماسه بوده و اکثرا کم باران و دارای پوشش گیاهی فقیری هستند.
از آن جا که دشت و جلگه در بسیاری از اسناد جغرافیایی به جای مانده با هم بکار برده شده بد نیست بدانیم که جلگهها معمولا به دریا ختم میشود مانند جلگه خوزستان و جلگه خزر. جُلگه سرزمین پست و همواری است که از آبرفت رودها به وجود آمدهاست و معمولا به دریا، رودخانه و یا دریاچهای دائمی ختم میشود. اما دشت را باید مکانهایی بدانیم که به صورت معمول سطح صافی و نسبتا هموار داشته، خشک بوده و در کنار کوهها قرار دارند، پس ممکن است در ارتفاعات نیز قرار داشته باشند.
از جلگههای معروف ایران میتوان به جلگه خوزستان، جلگه مازندران، جلگه کرمانشاه، جلگه اصفهان، جلگه شیراز، جلگه گرگان، جلگه پاسارگاد (شهرستان پاسارگاد به مرکزیت سعادت شهر) و جلگه هلیلآباد اشاره کرد. از دیگر جلگههای ایران جلگه ماژان، جلگه موسیآباد، جلگه چاه هاشم، جلگه ماروسک، جلگه شبانکاره، جلگه سیرجان، جلگه زوزن میباشند.
دشت و جلگه هر دو از نظر کشاورزی و وجود زمینهای مرغوب و حاصلخیز اهمیت داشته و نیاز کشاورزی انسان را بر طرف میسازند، اما دشتها به طور معمول فاقد آب کافی برای کشاورزی میباشند.
البته دشتسیلابی یا سیلابدشت در تعاریف جغرافیا با واژه دشت متفاوت بوده و به جایی که رودخانه های بزرگ مثل کارون جریان دارند و بر اثر طغیان سالانه خود پهنه وسیعی را در اطراف رودخانه به زیر آب میبرند، سیلابدشت یا دشتسیلابی میگویند.
در طبقه بندی دشتها، میتوان آنها را به صورت سرفصل اینگونه تقسیمبندی کرد:
-
دشتهای ساختمانی
-
دشتهای ناودیسی
-
دشتهای پلاتفرمی با تودههای سخت
-
دشتهای گسلی
-
دشتهای فرسایشی
بسیار عالی بود و به واقع تفکیکی شد از این دو کلمه که معمولا باهم دیده میشوند
درود بر شما و سپاس از بذل محبتی که به ما دارید