رتیل خورشیدی یا شتری

You might also like

تمدن جیرفت

۰۸ آبان ۱۴۰۴

قهستان

۳۰ مهر ۱۴۰۴

تنگ جله‌رود، تنگ خسک رود یکی از تنگه‌های مشهور و بلندترین تنگه بیابان لوت است. همان‌طور که در این پست + از آن گفتیم، تنگ امیر، تنگ خشک رود، تنگ خسک رود و تنگ جله رود از نام‌های دیگر و قدیمی این تنگه زیبا است که با دیده شدن گونه‌ای از رتیل‌ها (رتیل خورشیدی یا شتری) در این تنگه در دهه‌های گذشته، نام تنگ رتیل هم متاسفانه به نام‌های دیگر تنگه اضافه شد.

بدیهی است باید این تنگه را با داشتن نامی کهن و صحیح که در سفرنامه‌ها ذکر شده با نام تنگ خسک رود و یا خشک رود نام برد و یا حتی جوله رود که نامی برگرفته از واژهای بلوچی است و از اسامی متفرقه برای این عارضه زمین شناختی و همین طور برای دیگر عارضه‌ها و مکان‌ها خودداری کرد.

در لینک ذیل به صورت کامل از تنگ جوله‌رود، خسک رود، خشک رود در یاردانگ نوشته ایم

تنگ جوله‌رود

رده عنکبوتیان ( Arachnida ) از جانوران بی‌مهره شامل راسته‌های عنکبوت‌ها، عقرب‌ها، کنه‌ها و هیره‌ها می‌باشد و رتیل Camel Spider نام عمومی خانواده‌ای از عنکبوت‌هاست که علاوه بر تفاوت‌های زیادی که با آنها دارند، بیشتر در مناطق گرمسیری و بیابانی یافت می‌شوند. می‌توان گفت تمامی گونه‌های رتیل شکارچی بوده و بیشتر با استفاده از کمین به شکار می‌پردازند. رتیل‌ها با وجود اندازه کوچک خود دارای آرواره‌های قوی بوده که به همین جهت می‌توانند طعمه‌های هم اندازه خودشان و یا بزرگ‌تر را به راحتی کشته و بخورند.‌ رتیل‌ها نیز مانند سایر عنکبوتیان دارای ۴ جفت پا هستند که آنها را قادر می‌سازد با سرعت بسیار زیاد بدوند. بسته به نوع گونه، اندازه رتیل‌ها از ۲٫۵ تا ۳۰ سانتی‌متر متغیر است.

در حقیقت رتیل‌ها را می‌توان، عنکبوت‌های چاق و پشمالویی دانست که نسبت به سایر عنکبوت‌ها، به دلیل بزرگی و شکل خود ترس بیشتری در مردم ایجاد می‌کند. رتیل به رنگ‌های مختلف زرد، قهوه‌ای و یا سیاه وجود دارد و پشم‌های روی بدن‌ آن‌ها، خیلی کوتاه‌ و گاهی کمی بلند می‌باشد.

رتیل‌ها به دلیل داشتن قلاب‌هایی در انتهای پاهای خود می‌توانند از سطوح به راحتی بالا رفته و به اشتباه تصور می‌شود تا حتماً باید از بالا بیافتد تا بتواند سم خود را با گزش وارد بدن طعمه کند، همچنین گفته می‌شود که رتیل‌ها به سمت نور یا آتش جذب می‌شوند که در واقع این نور نیست که آنها را جذب می‌کند، بلکه حشراتی هستند که به طرف نور جذب شده‌اند و رتیل‌ها برای شکار آنها به سمت نور یا آتش می‌رود.

در حالی که هنوز آمار دقیقی از میزان آمار مرگ و میر انسانی ناشی از گزش رتیل در دست نیست می‌توان گفت که بیشتر رتیل‌ها برای بی‌خطر بوده و تنها گزش رتیل و زهر آنها گاهی می‌تواند ناراحتی‌های شدید و دردآوری را در طی یک دوره چند روزه به وجود بیاورد.

در ایران رتیل‌ها بیشتر در مناطق گرم و خشک و بیابانی کشور یافت می‌شوند و در نقاط مختلف رتیل‌ها را به اسامی مختلف می‌شناسند که از آن جمله شترزنک به معنای گزنده شتر است. گذشتگان باور داشتند رتیل‌ها در شب شترها را در خواب گاز می‌گیرند که البته چنین اتفاقی نادر بوده و یک باور رایج اشتباه است تا آن جا که شتر داران قدیمی شهداد شهرستانی در حاشیه بیابان لوت نیز می‌گویند علت نامگذاری آن به رتیل شتری، شباهت رنگ این رتیل با شتر است. جالب است بدانیم که حتی علی‌رغم قیافه‌ی ترسناک رتیل‌ها، این جانوران معمولا حمله نمی‌کنند، اما وقتی مورد تهدید قرار گیرند عقب می‌نشینند و با درآوردن صدایی شبیه فش فش، حالتی شبیه به حمله به خود می‌گیرند که بیشتر جنبه تهدید و ترساندن حمله کننده دارد.

بعضی اوقات مریضی شدید در اثر گزش رتیل دیده شده و سرگیجه و تهوع برای شش تا هشت ساعت پس از گزیدگی اجتناب‌ناپذیر است. این گزش‌ها همچون گازگرفتگی بوده و با وجود آرواره‌های قوی آنها سبب  درد زیاد و در‌پی آن احتمال انتقال بیماری‌های میکروبی نیز از طریق این گزش است که به اشتباه به عوارض ناشی از سم و زهر رتیل نسبت داده می‌شود که صحیح نمی‌باشد. زهر رتیل‌ها بسیار کم بوده و تنها برای طعمه خود مورد استفاده قرار می‌گیرد. آن چه مسلم است این است که بعد از هر گزشی به وسیله هر عنکبوت یا رتیلی، بیمار را باید به پزشک برسانید تا از آسیب‌های احتمالی پس از گزش جلوگیری به عمل‌ آید چرا که گاهی گزش عنکبوت‌ها یا رتیل باعث ایجاد حالت آلرژی و حساسیت می‌شود، و در برخی موارد نیز به دلیل وجود انتقال بیماری‌های میکروبی به مانند کزار باید تحت نظر و پیگیر در مراکز درمانی بود.

اولین بار رتیل خورشیدی یا شتری در صحراهای عراق شناسائی شد و بعداً در شن زارهای جنوب غربی آمریکا و مکزیک هم دیده شد و مورد مطالعه قرار گرفت. ( لینک فیلم جالبی از این رتیل که در یوتیوب و با ف ی ل ت ر ش ک ن میتوانید ببینید + ) شاید هرگز نام رتیل خورشیدی یا رتیل شتری مطرح نمی‌شد اگر نیروهای نظامی ایالات متحده به خاطر جنگ عراق به حوالی خلیج فارس و کشور عراق نرفته بودند و از این حشره‌ی خارق‌العاده تصاویری تهیه نمی‌کردند. نام این حشره زمانی بر سر زبان‌ها افتاد که یک رتیل بزرگ به درون کیسه خواب یکی از سربازان آمریکایی رفته و در شرایطی که آن مرد خواب بود او را گاز گرفت. نام واقعی این رتیل، به صورت کلی سولیفوگا (ArachnidSolifugae) است. کلمه سولیفوگا در زبان لاتین به معنی گریخته از آسمان است که از باور گذشتگان ناشی شده که معتقد بودند که آنها از کرات دیگر مانند خورشید به زمین آمده‌اند.

رتیل‌های شتری که شترزنک،  عقرب باد، بادخور، خورشیدی و آفتابی نیز نامیده می‌شوند دارای بدنی هستند که از دو بخش شکم و سر تشکیل شده و از قلابک‌های بزرگ و قدرتمندی نیز برخوردارند که از آنها برای تولید صدا و ترس دشمن نیز استفاده می‌کنند. این قلاب‌ها حتی از سر رتیل بزرگ‌تر بوده و مثل گازانبرهای فوق‌العاده قوی با دندانک‌های ریزی که روی سطوح داخلی دارند، عمل می‌کنند و از بندپایان و مهره‌داران کوچک تغذیه می‌کنند، غده زهری یا نیش ندارند ولی با قلاب‌های پرقدرت و  آرواره‌ی دهانی خود می‌توانند جانوران بسیار بزرگ‌تر از خود را شکار کنند. گاز گرفته شدن انسان‌ها توسط آنها نیز بطور اتفاقی توسط آنها معمولا با عفونت شدید همراه است.

با توجه به این‌که این جانور شب زیست است، روزها در داخل سوراخ‌ها و یا زیر سنگ‌‌ها در تاریکی پنهان شده و چنانچه به هر علت در روز دیده شود به نظر می‌رسد که در حال تعقیب شما است در حالی که به دنبال سرپناه و سایه ایجاد شده از طرف شما است تا خود را پنهان سازد و از نور خورشید دوری کند و تنها در موارد نادر مانند تهدید شدن از سوی انسان‌ها یا عملی اتفاقی که موجب برانگیختن جانور می‌شود ، اقدام به گاز گرفتن می‌کنند.

عکس و فیلم از شهداد کلانتری پور