گز درختی بیابانی است، درختچهها یا در حقیقت درختان همیشه سبز گز با ارتفاعی حدود ۱۰ تا ۱۲ متر با برگهای سوزنی شکل را سرو بیابانی نامیدهاند. گز درخت بیابانی در مسیلها، آبراههها و رودخانهها، جایی که زمین شور است و خاک دارای رطوبت مشاهده میکنیم. در مکان رویش گز این درخت بیابانی معمولا جنگلهای نبکا با شرایطی خاص ایجاد میشود. از نبکاها در سایت یاردانگ بسیار گفتهایم.
گز درختی بیابانی است با نام علمی Tamarix از تیره گزها Tamaricaceae که در ایران، تعداد ۲۷ گونه از آن دیده و ثبت شده است. گونههایی با ارتفاع ۱ متر تا حتی بالاتر از ۱۰ متر که میتوان از آنها با نامهای شور گز (گز شاهی)، گز آتشین، گز ترکمنستانی، گز خزری، گز بوشهری، گز اصفهانی و گز عمانی نام برد.
این گیاهان به اقلیم بیابانی سازگاری داشته و مقاومت خاصی در اینگونه اقلیمها دارند. عمق ریشه گز درخت بیابانی به بیش از ۳۰ متر رسیده و از این طریق رفع نیاز آبی خود را صورت میدهند. با خاصیت نمکزدایی خود (همچون گیاهان حرا در دفع نمک از آب کشیده شده توسط ریشه)، نمک جذب شده توسط ریشه از خاک را، به وسیله ساقه و غدههای ترشحکننده نمک در برگهایشان دفع میکنند. این گیاهان (گز درختی بیابانی) با شرایط خاص خود قادر هستند تا سرمای منفی ۱۵ درجه شبهای بیابان را نیز تحمل کنند.
متاسفانه با خاصیت خوشخوراکی برگهای این گیاه از سوی دامها، توسط دامپروران منطقه حاشیه بیابانی اقدام به برداشت شاخه و برگ این درختان زیبا و مقاوم میشود. از طرفی شوربختانه بعضی از کشاورزان نیز از شاخه و برگهای آن برای بادشکن در اطراف مزارع خود بهره میبرند و از طرف دیگر نیز به دلیل خوشسوزی تنه و شاخههای آن برای برپاکردن آتش توسط ناآگاهان کاربرد هیزم پیدا کرده و همه این عوامل مخرب انسانی باعث خشک شدن و از میان رفتن درخت گز و نبکاهای حاصل از آنها میشود.
منطقه تکاب شهداد، یکی از مکانهایی است که جنگلهای زیبای نبکا در آنجا قرار دارند. مردم محلی محصول خاصی را که حاصل رشد گز درخت بیابانی و همزیستیاش با حشرهای خاص است را برداشت میکنند. محصولی که به نام گز شهداد مشهور است که در حقیقت شیره شیرین گیاه میباشد و مختص این منطقه از شهرستان شهداد است. این حشره با نام فارسی سن و نام علمی Tuponia Subaltera Drop بوسیله اندام مکنده خود در سرشاخههای سخت نشده این درخت سبب بیرون آمدن شیره درخت شده، که با خشک شدن رطوبت آن در طول روز به دانههایی سفید، قهوهای و زرد بر روی شاخه در میآید و توسط مردم محلی برداشت میشوند.
شیره گز این درخت بیابانی که در منطقه تکاب شهداد برداشت میشود، در شیرینی پزی این مناطق به دلیل داشتن ساکارز بالا کاربرد دارد و از خاصیتهای آن علاوه بر صنعت شیرینی، در درمانهای طب سنتی نیز برای بهبود ناراحتیهای کبدی مورد مصرف قرار میگیرد.
باید بدانیم که گزانگبین مورد استفاده در شیرینی گزهای اصفهان هیچ ربطی به این ماده تولیدی از گز این درخت بیابانی ندارد.
ممنون از مطالب مفیدتون
بسیار آموزنده
سپاس بیکران از توجه و مهر شما یاران، بدون تردید بودن شما عزیزان ما را در این راه ثابتقدمتر خواهد کرد
جالب هست در حالیکه از آب شور تغذیه میکنه ساکارز بالا داره
درود بر شما. بله به مانند درختان حرا در خطه جنوبی کشور به نوعی سازوکار تصفیه آب را دارد