آیا بیابان لوت از لیست آثار جهانی ثبت شده در سازمان یونسکو بیرون خواهد رفت؟

به نظر شما آیا بیابان لوت از لیست آثار جهانی ثبت شده در سازمان یونسکو بیرون خواهد رفت؟
امسال همزمان با روز ۲۷‌‌ام تیرماه به مناسبت سال‌روز ثبت بیابان لوت در فهرست جهانی یونسکو، آقای حمیدرضا ناصری، رییس فعلی مرکز تحقیقات بین‌المللی بیابان دانشگاه تهران، از تخریب اکوسیستم بیابان لوت به‌علت تراکم گردشگر و همین‌طور افزایش بی‌برنامه عبور و مرور و برگزاری تورهای آفرودی صحبت کرد.

ایشان نسبت به خارج شدن بیابان لوت، این میراث جهانی از لیست سازمان ملل متحد به دلایل ذکر شده در مصاحبه خود هشدار داد.
پس از آن و بر این اساس، افراد زیادی از علاقمندان به اقلیم بیابانی، به همراه اصحاب جامعه خبری، نسبت به منعکس کردن آن پرداخته و بعضا افرادی نیز بدون هر گونه پشتوانه و صحبت علمی بر آن پرداختند.

You might also like

خشاب، خشابه، خشابات، خشبات

۲۲ آبان ۱۴۰۴

شهر سوخته منطقه‌ای باستانی در سیستان

۱۶ آبان ۱۴۰۴

از این جهت ما در یاردانگ بر آن شدیم تا به کم و کیف این ماجرا پرداخته و به این پرسش مهم دست‌ پیدا کنیم. آیا به واقع بیابان لوت از لیست سازمان یونسکو بیرون خواهد رفت؟ برای پاسخ به این پرسش نیاز است تا با مطالبی زمینه‌ساز اطلاعاتی در این زمینه باشیم.

کشورمان ایران از ابتدای طرح کنوانسیون‌ها و عهدنامه‌های میراث جهانی در سازمان یونسکو فعال بوده است و حتی می‌توان به جرات ایران را یکی از پایه‌گذاران این مهم دانست.

حدود سال ۱۹۶۰ میلادی بود که اولین همبستگی کشورها برای تشکیل کمیته‌ای در یونسکو شکل گرفت و به طور مشخص در سال ۱۹۷۲ این امر رسما با عضویت کشورهای مختلف در آن اجرا شد و تا کنون ۱۹۵ کشور در این کمیته عضو شده‌اند. زمانی که اولین جلسه ثبت آثار جهانی در پاریس برگزار شد، نمایندگان کشورهای عضو با رای خود آقای فیروز باقر زاده از ایران را به عنوان ریاست کمیته ثبت آثار جهانی انتخاب کردند. اگرچه در آن زمان پرونده‌ها بدین شکل امروزی مطرح نمی‌شد و در ثبت‌های اولیه آثار‌های مهم و تاریخی شناخته شده جهانی ثبت شد و در طی این جلسه و جلسه بعدی که در واشنگتن آمریکا برگزار شد ۳ اثر جهانی ثبت گردید و در جلسه سومی که در الاخضر مصر تشکیل و برگزار شد (در اوایل انقلاب اسلامی ایران) ۳ اثر مطرح و منتخب ایران یعنی تخت جمشید، چغازنبیل و میدان نقش جهان اصفهان توسط دکتر شهریار عدل به ثبت جهانی رسیدند.

پرونده‌های ثبت در آن زمان بیش از ده صفحه نبوده و به دلیل ساده بودن مراحل ثبت و از طرفی دیگر به دلیل آنکه مکان‌هایی ثبت می‌شدند که برای تمامی اعضا شناخته شده و جهانی بوده، این روند کاری و ثبت به سرعت و با اکثریت آرا امکان پذیر بود.

در آن زمان موضوعی به عنوان حریم آثار مطرح می‌شد و از آن‌جا که طرح‌ها بسیار ساده بوده و حریمی مناسب برای آثار در نظر گرفته نمی‌شد، مشکلاتی در حفظ آثار ایجاد می‌شد و از همین جهت ضوابط جدیدی از سال ۱۹۹۳ در ثبت آثار مطرح شد که به مرور زمان بر این ضوابط موارد جدیدی افزوده شد.

مواردی چون قوانین حفظ آثار، مالکیت آثار، مدیریت و برنامه مدیریتی کوتاه مدت، میان‌ مدت و بلند مدت به مرور به پرونده آثار ثبت شده اضافه شد که می‌بایست به امضا نمایندگان دولت‌ کشور دارای این آثار می‌رسید. این بدین معنا است که دولت‌ها تعهدی را برای حفظ این آثار در جامعه جهانی متقبل می‌شدند تا آثار ثبت شده دچار مشکل نشوند که به طور مثال ماجرای برج جهان نمای اصفهان و منظر آن در میدان نقش جهان است که دولت جمهوری اسلامی در تعهد خود ناگزیر به حل مشکل ورود پیدا کرد.

به طور کلی برای هر اثر ثبت شده، سه محدوده حریم در نظر گرفته شده که عبارت است از:

عرصه اثر یا Core Zone که با خط قرمز نمایش داده می‌شود

حریم اثر یا Buffer Zone که با خط قهوه‌ای یا آبی نمایش داده می‌شود

حریم منظر اثر که با خط سبز آن را بر روی نقشه نشانه گذاری می‌کنند

هر کدام از موارد یاد شده تعریف خاص خود، به همراه قوانین مربوط به آن را دارد. آثار ثبت شده در ایران اکثرا بدون حریم منظر بوده و تنها محوطه باستانی تخت سلیمان و ارگ بم است که هر سه حریم در آن‌ها رعایت شده است.

همان‌طور که می‌دانیم، بیابان لوت به عنوان اولین اثر طبیعی ایران در چهلمین اجلاس میراث جهانی یونسکو در سال ۱۳۹۵ به ثبت رسید +.

بیابان لوت در جنوب شرقی ایران، شرق کوه‌های مرکزی و رشته کوه های زاگرس، در میان سه استان خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان گسترده شده است.

مساحت عرصه بیابان لوت  ۲۲۷۸۰ کیلومتر مربع و مساحت حریم بیابان لوت ۱۷۹۴۱ کیلومتر مربع است. عرصه بیابان لوت شامل تپه‌های ماسه‌ای ریگ یلان، کلوت‌ها و یاردانگ‌ها، نبکاها، رود شور، هامادا یا دشت ریگی، پهنه و تپه بازالتی گندم بریان است.

هدف از تعیین عرصه و حریم و تعیین ضوابط حفاظتی در بیابان لوت به منظور مدیریت بهتر برای حفظ این اثر ارزشمند برای نسل های آتی است.

بیابان لوت نیز دارای دو حریم به عنوان عرصه و حریم اثر است که ضوابط و مقررات حفاظتی عرصه و حریم آن در پرونده لحاظ شده که در سایت پایگاه جهانی بیابان لوت به شرح ذیل درج شده است:

ضوابط مشترک عرصه و حریم:

• هرگونه ساخت و ساز، عملیات اجرایی، تفکیک عرصه، تغییر در وضعیت توپوگرافی و تسطیح زمین، حفر چاه، خاکبرداری و خاکریزی، افزایش بار دامنه‌ها، تغییر کاربری و اقداماتی که سبب تغییر وضعیت طبیعی یا سبب آسیب رساندن به یکپارچگی دریاچه، محیط و منظر عرصه شود ممنوع است.

(تبصره: انجام فعالیت های پژوهشی و طرح احیاء و حفاظت و نظایر آن با هدف حفظ و احیاء اثر پس از تهیه و ارائه طرح به وزارت میراث فرهنگی و تصویب نهایی آن از سوی وزارت مذکور و اجرای دقیق مفاد طرح مصوب معتبر خواهد بود)

• هدایت آلاینده‌های زیست محیطی، انباشت زباله، انواع پسماند ، نخاله‌های ساختمانی و نظایر آن در بیابان لوت ممنوع است.

• فعالیت ماشین آلات سنگین، دستگا‌ه‌های لرزاننده و انفجاری ممنوع است.

• ایجاد، توسعه و تعریض جاده و راه های خاکی و آسفالت در عرصه و حریم بیابان لوت ممنوع است. (تبصره: مسیر‌های موجود به مانند قبل باقی خواهد ماند)

• نصب هرگونه تابلو، علائم تبلیغاتی و راهنمایی در این بیابان (عرصه و حریم) ممنوع میباشد (تبصره: نصب تابلوی ثبت و معرفی اثر و تابلوهای آموزشی و ترویجی با کسب مجوز از وزارت میراث فرهنگی بلا مانع است)

• هرگونه تعلیف احشام بدون کسب مجوز پروانه چرا از دستگاه های ذیربط ممنوع است

• قطع اشجار، بوته کنی، کت زنی، تجاوز و آتش سوزی و نظایر آن در عرصه و حریم بیابان لوت ممنوع است

• فعالیتهای کشاورزی جاری در حریم حفاظتی تابع ضوابط و مقررات وزارت جهاد کشاورزی است و هرگونه توسعه و تغییر کاربری اراضی کشاورزی ممنوع است

• طرح های به‌سازی مرتبط با نصب روشنایی، حفاظت الکترونیک و مکانیکی تنها پس از کسب مجوز توسط وزرات میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری صورت پذیرد.

• هرگونه فعالیت گردشگری اعم از فعالیت ورزشی و همایش های بیابان‌نوردی با کسب مجوز از وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری‌ در محدوده‌های معین شده صورت پذیرد

• جمع آوری و انتقال هر گونه شهاب سنگ و احجار خاص از محدوده عرصه و حریم بیابان لوت ممنوع است

 ضوابط خاص حریم بیابان لوت:

• نصب و راه اندازی تجهیزات آلوده کننده و هر گونه فعالیتی که موجب تغییر در وضعیت توپوگرافی محدوده حریم اثر گردد، ممنوع می باشد

• انجام هر گونه عملیات اجرایی، از قبیل ساخت و ساز در قالب مجتمع گردشگری و ایجاد تاسیسات و نظایر آن در محدوده حریم بدون استعلام و کسب مجوز از وزارت میراث فرهنگی ممنوع است (تبصره ۱: در صورتیکه انجام اقدامات فوق منجر به تخریب یا آسیب به عرصه یا منظر اثر طبیعی گردد ممنوع است. تبصره ۲: حداکثر ارتفاع مجاز ساخت و ساز برای احداث مجتمع‌های گردشگری با رعایت سایر ضوابط عمومی حریم و استعلام و کسب مجوز از وزارت میراث فرهنگی ۵/۷ متر تعیین می‌شود و ساخت بیش از ارتفاع تعیین شده ممنوع است که با رعایت استفاده از مصالح بومی متناسب با شرایط اقلیمی منطقه، انرژی پاک و و نظایر آن الزامی می‌باشد)

• احداث چاه‌های عمیق و نیمه عمیق، احداث مجتمع‌های مسکونی و صنعتی، نصب دستگاه‌های لرزاننده و انفجاری، هدایت آبهای سطحی و انباشت زباله ممنوع است .

• ایجاد یا توسعه هرگونه تأسیسات رفاهی و خدماتی مانند لوله کشی، برق رسانی، آب و فاضلاب، گازرسانی به تأسیسات صنعتی و تعریض و گسترش راه‌ها و نظایر آن بدون استعلام و کسب مجوز از وزارت میراث فرهنگی ممنوع است (تبصرہ: انجام عملیات فوق الذکر در صورتیکه منجر به تخریب و آسیب به عرصه گردد ممنوع است)

• هرگونه مداخله در محدوده منابع طبیعی و رودخانه‌ها باید بر اساس مقررات و مجوز از سازمان‌های ذیربط صورت پذیرد.

فایل گوگل ارث حریم و عرصه بیابان لوت که توسط پایگاه میراث جهانی بیابان لوت منتشر شده است در این لینک و در کتابخانه الکترونیکی یاردانگ + موجود می‌باشد.

تا اینجا به موارد زیادی اشاره شد و می‌توان به آن پرسش مطرح شده رسید که آیا بیابان لوت از لیست آثار جهانی ثبت شده در سازمان یونسکو بیرون خواهد رفت؟

هشداری که جناب آقای حمید رضا ناصری در سخنرانی خود به آن اشاره کردند بسیار مهم بوده تا توجه مردم عادی، علاقمندان به این اقلیم، نهادها و ادارات ذیربط را به این نگرانی‌ها برگرداند. متاسفانه بیابان لوت حتی در منطقه عرصه و حریم آن به حال خود رها شده است و با وجودی که بارها توسط جناب آقای دکتر مهران مقصودی به عنوان کسی که تیم ثبت این بیابان را رهبری کرده و مدیریت پایگاه میراث جهانی بیابان لوت را برعهده داشته‌اند، مطرح شده و از سوی ارگان‌ها و سازمان‌های مربوطه همکاری لازم را نداشته‌اند. در صورتی‌که در چارت سازمانی و اداری، مدیریت این پایگاه از رده بالای مسئولیتی برخوردار بوده و همکاری با این پایگاه از وظایف اصلی دیگر سازمان‌ها و ارگان‌ها است.

درست است که چرای بی‌رویه توسط دامداران حاشیه لوت و در جنگل‌های نبکا صورت می‌پذیرد، درست است که ورود بی ضابطه خودروهای دو دیفرانسیل باعث لطمه به خاک و پوشش گیاهی بیابانی می‌شود و جانوران بیابانی را در معرض تهدید قرار می‌دهد. اما با وجود همه دست‌اندازی‌های صورت گرفته در عرصه و حریم بیابان لوت، همین‌طور ورود بی‌ضابطه‌ای که توسط تورهای آفرودی + در بعضی از مناطق آن انجام شده، تاکنون گزارش و تخلفی ثبت شده برای کمیته این آثار در یونسکو ارسال نشده و بازرسان یونسکو نیز در طی پایش‌های خود هیچ تخلفی را ثبت نکرده‌اند.

اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت، هر ساله در گزارشی وضعیت همه آثار طبیعی ثبت شده را برای یونسکو ارسال می‌کند. بنابر این ممکن است گزارش از طریق بازوهای مشورتی یونسکو که با مشارکت کارشناسان داخل و خارج از ایران تهیه می‌شود نهایی شده و به یونسکو ارسال شود که در مورد بیابان لوت هم هر ساله این گزارش تهیه می‌شود و هنوز در این گزارش‌ها وضعیت بیابان لوت بحرانی تلقی نشده است

برای خارج شدن این اثر طبیعی و جهانی از لیست سازمان یونسکو شرایطی نامناسب و خاص لازم است که می‌توان به از بین رفتن جنگل‌های نبکا یا تخریب کلوت‌ها و یاردانگ‌های آن را نام برد. در لیست سازمان یونسکو این‌گونه موارد به صورت قرمز در آثار کشورها درج می‌شود که خطری است برای خارج شدن این آثار از آن لیست که در اینجا + مشاهده می‌کنید.

پس بدانیم که به این سادگی یک اثر از لیست سازمان یونسکو خط نمی‌خورد!‌ اما اینگونه هشدارها و مصاحبه‌ها برای بیدار کردن و ایجاد حساسیت ارگان‌ها و سازمان‌هایی که به طور مستقیم یا حتی غیر مستقیم  ارتباطی با این آثار دارند، حتی برای مردم عادی و علاقمندان به این اقلیم منحصر به فرد بیابانی، مفید می‌باشد.

به هر جهت خوب است تا پیشگیری و اقدامات حفاظتی برای عرصه و حریم صورت پذیرد تا خیالمان از هر جهت به این اقلیم منحصر به فرد گرم باشد.

حال با توجه به مطالب ارایه شده شما برایمان بگویید:
آیا بیابان لوت از لیست آثار جهانی ثبت شده در سازمان یونسکو بیرون خواهد رفت؟