You might also like
خبیص یا همان شهداد در شمال شرقی شهر کرمان و در حاشیه بیابان لوت قرار دارد که این موقعیت خاص، بر اهمیت جغرافیایی و تاریخی این بخش کوچک افزوده است. (خبیص در لغت و زبان عربی به معنی نان روغنی آغشته به خرما است)
شهداد که با نام قدیم خود یعنی خبیص، مشهور است، نامی که از دیرباز به آن خوانده شده و تا اکنون که نامی زیبا چون شهداد برخود گرفته است، مبین اهمیتش برای شروع و پایان سفرهایی به درون بیابان لوت است. این شهرستان در نزدیکی بسیاری از عارضه‌های بیابان لوت قرار گرفته و علاوه بر آن از دل تاریخ تاکنون، دارای نشانه‌هایی از تمدنی قدیم و همینطور هویتی برای ایران کهن و منطقه خاورمیانه است.
تاریخی که در این بخش کوچک ثبت شده پیش از هزاره چهارم میلاد و حتی قبل‌تر از آن به استناد یافته‌های باستان‌شناسی آنچنان کهن است که خود در تاریخی مبهم گم شده است. خبیص یا شهداد علاوه بر گورهای باستانی، قلعه‌ها و کاروانسراهایی از تمام دوران‌ها و همین طور قرار گرفتنش در نزدیکی عوارض طبیعی خاص همچون رود شور به عنوان رود دایمی بیابان لوت، تپه بازالتی گندم بریان، کلوت‌های افسانه‌‌ای، جنگل‌های نبکا و به تازگی هم در نزدیکی دریاچه جوان لوت که از سال ۱۳۹۸ دوباره پس از نیم قرن حاصل از طغیان رودشور در بالادست، ایجاد شد و به مرور رو به خشکی رفت قرار دارد. اهمیت تاریخی بخش شهداد در این گستره بزرگ بیابانی چنان است که می‌توان گفت بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی، یکی از کهن‌ترین تمدن‌های بشری را در خود جای داده بوده است که حداقل از ۴۵۰۰ سال پیش محل سکونت و همینطور تجارت در بین سرزمین‌های دوران گذشته بوده است.
جالب آن است که با پیدا شدن درفش شهداد، قدیمی‌ترین پرچم فلزی جهان شاید بتوان گفت که به حلقه‌های گم شده تمدنی قدیمی بین شرق آسیا و بین‌النهرین نزدیک‌تر شدیم. تمدنی که بدیهی است از این منطقه تا جیرفت تحت سیطره آن بوده است که با عملیات تفحص باستان‌شناسان در یک گور کهن پیدا شد و با یافتن آن دوباره این بخش از استان کرمان توانست، اهمیت مکانی و تاریخی خود برای جهانیان بر سر زبان‌ها اندازد و خبیص را به نمایشی دوباره بگذارد.
نام خبیص به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی خود که بین راه‌های بزرگ تاریخی و کهن دروازه‌ای برای ورود به سیستان و بلوچستان و همین طور خطه خراسان از کرمان بوده که در تمامی کتاب‌های تاریخی و جغرافیایی و همینطور سفرنامه‌های متعدد ذکر شده است.
هر آنچه هست سندیتی در مورد اقوامی که در این شهر زندگی می‌کرده‌اند در دسترس نیست و انگار به گونه‌ای در هجوم و تاخت و تازی تاریخی همه آنچه نیاز برای هویت‌شناسی قومی در این مکان است از بین رفته است و آنچه در حال حاضر از هویت تاریخی و قدیم مردمان این شهر بدست می‌آید، نشانه از مردمان یزد و کرمان قدیم است که برای تجارت و یا خرید ملک از حدود سیصد سال پیش در شهداد ساکن شده‌اند. مردمان ساکن شهداد عموما باغدار بوده و باغات مرکبات و نخلستان‌ها در این شهرستان باعث مشهور شدن خرما و همینطور پرتقال شهداد شده است.
سالیان درازی است که دیگر صدای زنگوله شتران از کاروانیان در این شهر کوچک به گوش نمی‌رسد، اما هنوز هم شهداد اهمیت خود را حداقل برای بیابان‌نوردان و کاوش‌جویان بیابان از دست نداده است چرا که یکی از مسیرهای اصلی رسیدن به بیابان لوت است، در این گذر بیننده به سادگی شاهد عوارضی زمین‌شناسی گوناگون است که در جای دیگر، چه در ایران و چه در دیگر کشورهای جهان نمی‌تواند ببیند.
نام خبیص که به نظر می‌رسد از دوره اسلام این بخش به این نام مشهور شده است و شهداد نامی جدید برای آن است. این سوال همیشه پیش می‌آید که در گذشته شهر به چه نامی مشهور بوده است؟ درست است که سندیت قاطعی برای تاریخ و گذشته‌ای که این شهر داشته در دست نیست و گذشته دور آن در تاریخ به نوعی گم شده است، اما شاید بتوان از روی سند‌های به جا مانده از دوره‌های گذشته به این مهم رسید.
از نام شهداد یا خبیص، جالب است بدانیم که با رواج دوره اسلامی ابتدا به آن بلده الصالحین و سپس خبیص نام نهادند، نامی که ابن فقیه اصفهانی در کتاب البلدان خود از آن نام برده و ذکر کرده است در کرمان شهری است به نام خبیص که در آن وقتی خارج از شهر باران می‌بارد در حصار شهر بارانی دیده نمی‌شود!
از آن قدیمی‌تر نیز از حمزه اصفهانی مورخ ایرانی نقل شده است که قبل از به کار‌گیری نام خبیص این شهرستان کوچک به نام هبیج نامیده می‌شده است! نامی که هیچ معنا و درکی از آن تاکنون بدست نیامده است، همان‌طور که از قبل از اسلام نیز سندیتی برای نام این شهرستان موجود نیست و تا سده چهارم هجری قمری نیز خبیص و راه‌های اطراف آن هیچ اعتباری و رونقی نداشته و از سده ۴ام به بعد با تسخیر کرمان توسط ابوعلی محمدبن الیاس رونقی به خبیص و راه‌های منتهی به خراسان اعتبار داده شد.
Comments ۴