روباه شنی با نام علمی Vulpes rueppellii و نام انگلیسی Sand Fox, Ruppell’s Fox
از زمانی که مهرداد قزوینیان فعال گردشگری و بیابان‌نورد ایرانی، شاید برای اولین بار تصویری از روباه شنی را ثبت کرد زیاد نگذشته است، روباهی ریز چثه که این روزها متاسفانه با تردد زیاد به خصوص در حاشیه بیابان لوت به جامعه انسانی خو گرفته و هراسی از نزدیکی شدن به ما ندارد.
روباه شنی در کنار کمپ شبانه / عکس از مهرداد قزوینیان
روباه شنی با اندازه‌ای کوچک‌تر از روباه معمولی دارای گوش‌های بزرگ‌تری است با رنگ زرد یا خاکی که دمی پرپشت دارد. علاوه بر پوزه کوچک‌تر از روباه معمولی، دست و پاهای کوچک‌تری داشته که بین پنجه‌هایش نیز دارای موهای بلندی است تا در گرمای تابستانی بیابان آسیب کمتری ببیند، ضمن آنکه پنجه‌هایش درون شن‌ها فرو نرود.
ردپای روباه شنی مانند سایر روباه‌ها، بیضی شکل است ولی همان‌طور که گفته شد، به دلیل داشتن مو در بین پنجه‌ها و اندام کوچک و وزن کمی که (حدود ۱/۵ کیلوگرم) دارد به طور معمول رد پایی از خود به جای نمی‌گذارد و ردی از آن به وضوح دیده نمی‌شود +.
عکس از مهرداد قزوینیان
این گونه روباه در مناطق بیابانی و نیمه بیابانی با پوشش گیاهی کم زندگی می‌کند و به خوبی با محیط زندگی خود هم‌راستا شده و تمامی خصوصیات مرفولوژیکی بدنی حیوان بر پایه زندگی در این مناطق وفق پیدا کرده است.
این گونه روباه شب‌گرد بوده و به صورت انفرادی یا به ندرت در دسته‌های کوچک دو تا سه تایی هم دیده شده و به طور معمول در طول روز در لانه‌هایی که ساخته به خواب می‌رود. این حیوان تقریبا همه چیز خوار است و سفره غذایی‌اش از حشرات، خزندگان تا جوندگان کوچک و حتی مواد گیاهی به مانند دانه‌های گیاهی و آبدار و حتی صیفی‌جات نیز تغییر می‌کند.
جالب آنجا است بدانیم، پرندگان مهاجری که با وجود گذر در کریدورهای مهاجرتی خود از این مناطق بیابانی عبور می‌کنند نیز جزو شکار آنها می‌باشند.
روباه شنی و گونه‌های مشابه آن در ایران، شمال آفریقا، عربستان سعودی، پاکستان و افغانستان دارای پراکنش و جمعیت است. در ایران با وجود کمیاب بودن‌اش در مناطق نیمه‌بیابانی تا بیابانی مرکزی و جنوب شرقی ایران در حاشیه کویر مرکزی، حاشیه بیابان لوت، یزد، خراسان جنوبی، سمنان، قم، اصفهان، خوزستان، بندرعباس، کرمان و سیستان و بلوچستان، در مناطقی که ریگ‌زار بوده و ماسه و شن وجود دارد دیده می‌شود. (کویر مرنجاب، ریگ جن، شتران، ریگ زرین و ریگستان).
نوعی روباه ریز جثه نیز در بندعباس و جزیره قشم دیده شده که متاسفانه هنوز مورد بررسی دقیق قرار نگرفته و به اشتباه از آن به عنوان روباه شنی یاد کرده‌اند که اشتباه است.
روباه شنی از آنجا که جانوری شب‌گرد، آنهم در مناطق بیابانی و دور افتاده است به طور معمول خطر چندانی از طرف دیگر حیوانات برایش وجود ندارد. متاسفانه در دهه اخیر با نزدیک شدن به کمپ‌های طبیعت‌گردان در بیابان‌ها به نوعی همزیستی با انسان‌ها در آمده که به مرور امکان دارد، از عادات غذایی بیابانی خود دور شود. روباه شنی با وجود کمبود آب در بیابان به نظر می‌رسد که آب مورد نیازش را از شکار‌های خود بدست می‌آورد و اینگونه همزیستی با انسان‌ها می‌تواند برایش عواقب خطرناکی به همراه داشته باشد.
این نکته دارای اهمیت است که ما به عنوان طبیعت‌گرد، به خصوص در اقلیم‌های بیابانی بسیار شکننده‌ای که دارد، محیط زیست چنین گونه‌های با ارزشی است و نیاز داریم تا باید‌ها و نباید‌هایی را در مواجهه با گونه‌های جانوری و گیاهی اندمیک بیابان‌ها بکار ببریم.
غذا‌رسانی و آب‌دهی به این گونه‌های خاص به شدت در عادت غذایی و زندگی آنها اثر‌گذار بوده و آنها را از چرخه طبیعی خود بیرون می‌آورد که به مرور عواقبی را برایش به همراه خواهد داشت.
باید آگاه باشیم، هر گونه دخل و تصرف در محیط گیاهی و جانوری به خصوص در اقلیم‌های خاص می‌تواند منجر به تخریب و از دست رفتن گونه‌های جانوری و گیاهی شود.
حیوانات خاص به مانند روباه شنی در طی سالیان دراز، عادت به زندگی در چنین محیط‌های خشن و اقلیم‌های خاص دارند و تغییر در هرگونه عادات زندگی آنها باعث بروز مشکلات جدی برای آنها می‌شود. پس دقت کنیم به خصوص در کمپ‌های شبانه از گذاشتن پس‌ماندهای غذایی خود در اطراف کمپ جلوگیری کنیم و به هیچ عنوان به این گونه‌های خاص و حتی دیگر گونه‌های جانوری، از سر ترحم انسانی، آب یا مواد غذایی ندهیم. این‌کار سبب به هم خوردن چرخه طبیعی زندگی حیوان شده که در فصول سخت صدمه جبران ناپذیری را به آن وارد می‌کند.
آقا جان دستمریزاد ، خدا قوت ، ممنون از این همه زحمت برای آگاهسازی و ترویج فرهنگ طبیعت گردی .
درود بیکران. سپاس از مهر شما یار یاردانگی و خوبمان. خوشحالیم که توانسته‌ایم قدم کوچکی برای شما بزرگان برداریم. مانا باشید