از شهرستان فهرج و نقش باستانی این منطقه و بیابان گرگ در یاردانگ گفتیم. منطقهای در حاشیه جنوبی لوت زنگی احمد در بیابان لوت که به دلایل مختلف سیاسی، اقتصادی، تاریخی و فرهنگی دارای اهمیت است و نشانههای بسیاری از راههای کهن و باستانی به این منطقه میرسد که در این منطقه آثار بسیاری از آنها وجود دارد که جاده سنگ فرش باستانی یکی از آنها است.
همانطور که گفته شد، یکی از این نشانهها، جاده سنگ فرش باستانی است که در سال ۱۳۹۴ با کنار رفتن شنهای یک منطقه در نزدیکی فهرج نمایان شده است. گمانهزنیهای متفاوتی را برای تاریخ احداث، نحوه استفاده و کاربری آن میتوان داشت.
در حال حاضر چیزی در حدود ده تا پانزده کیلومتر از آن به خوبی در میان جاده دو بانده بم به زاهدان، بعد از میل نادری مشخص است. جاده باستانی که دارای زیر ساختی مناسب با سنگهایی به رنگ قرمز و سیاه در زیر آسمان تفت داده شده بیابانی، هنوز هم به خوبی سالم و پابرجا است.
این جاده مشخصا با عرضی حدود چهار تا پنج متر بسیار مستحکم و پایدار بوده و به صورتی احداث شده که با سنگهای بزرگتر کناره آن و چینش خاص، دارای حاشیه به نظر میرسد. امتداد این جاده مشخصا به سمت سیستان کشیده شده و به طور یقین ادامه راهی کهن بوده که از دیار فارس به کرمان و سپس به سیستان ادامه پیدا داشته است. سنگهای بکار رفته در این جاده لاشه سنگ و تک سنگ بدون ملات و به صورت خشکه چین است. (نوع رایج سازهها در مناطق بیابانی ایران)
احتمالا جاده به این دلیل در این مکان سنگفرش شده که به دلیل آبگرفتگی و مردابی شدن منطقه از این تکنیک، همانند راه سنگ فرش دشت لوت، برای عبور آسانتر کاروانیان استفاده میشده است. با وجودی که این تکنیک در هر دو راه تقریبا مشابه است، برخی از کارشناسان قدمت این جاده را اشتباها به دوران صفویه و برخی دیگر به دوره پهلوی اول نسبت دادهاند! از طرفی با قاطعیت میتوان گفت که با توجه به این که جاده سنگ فرش مشخصا بارها مورد بازسازی قرار گرفته، برعکس آنچه اعلام شده، میتوان برای آن قدمت ساختی از دوران هخامنشیان یا ساسانیان تا دوران اسلامی در نظر گرفت.
از آنجا که این راه در میانه بیابان گرگ قرار دارد، یکی دیگر از دلیلها برای قدمت زیاد آن میتواند سازههای بسیار زیاد در این بیابان و قدمت آنها از هخامنشیان تا دوره اسلامی باشد که به یقین اینگونه میتوان برداشت کرد که این سازههای نیاز به راهی برای ارتباط داشتهاند و این راه سنگ فرش باستانی قسمتی از همان راه میباشد.
متاسفانه هنوز هم جاده سنگ فرش بدون محافظتی خاص، در جاده مواصلاتی بم به زاهدان قرار دارد. با توجه به قدمتی که برای این جاده متصور شده و نزدیکی بسیار به جاده ترانزیتی بم به زاهدان (تنها چند متر)، نیاز است تا متولیان امر به نگهداری و ایجاد حصار لازم برای آن اقدامات لازم بنمایند.
در این زمینه مرحوم جناب آقای دکتر شهریار عدل و سرکار خانم دکتر لیلا فاضل تحقیقات جامعی را به انجام رساندهاند و سرکار خانم دکتر فاضل هنوز هم در ادامه کارهای مرحوم دکتر عدل تحقیقات مفصلی را در بیابان گرگ و آثار به جای مانده صورت میدهند که جای تقدیر دارد
مثل همیشه جامع و کامل.
خسته نباشید
دکتر مهربان شما همیشه محبت دارید به یاردانگ … سپاس بیکران