در یاردانگ از میل‌های بیابانی بسیار گفته‌ایم و کاربرد آنها را به عنوان نشانه‌های راه‌های کهن و باستانی برشمرده‌ایم. از میل‌های بسیار قدیمی میل فرهاد است که قدمتی چون میل نادری یا بیشتر دارد.
این میل کهن با نام دیگر خود یعنی *میل خرابان* در حال حاضر جز خرابه‌ای غیر قابل تشخیص بیش نیست! این سازه به دلیل قرار گرفتن در چاله‌ای دور افتاده از جاده فعلی بم به زاهدان از نظرها دور افتاده است و به دلیل خرابی و فروریخته شدن آن چیزی برای توجه به آن باقی نمانده است. از طرفی نام فرهاد نیز مشخص نیست که چرا بر روی این میل گذاشته شده است که جا دارد بررسی لازم از این نام صورت گیرد.
این میل از میل فرهاد کوچک‌تر و کم ارتفاع‌تر است و شوربختانه می‌توان گفت به صورت کامل به صورت مخروبه در آمده است. در کنار آن نیز به مانند میل فرهاد خرابه ساختمانی دیگری نیز به چشم می‌آید.
بعد از فهرج خرابه‌های بسیاری از سازه‌هایی باستانی وجود دارد که از اهمیت این منطقه حکایت می‌کند، از جمله میل نادری، میل فرهاد، قلعه چشمه، گرگ، نصرت آباد، وادی نادر و دربند نادر که در محل این فروریخته‌های برج و میل فرهاد، آجرهای درهم ریخته و باقی‌مانده از این میل تا حدودی از سقفی پلکان را می‌توان دید و به نوعی میل را تداعی کرد.
در نزدیکی آن، همچون میل نادری آثاری از قلعه، حوض‌انبار، اطاق‌ها یا کاروانسراهایی مخروبه نیز مشهود است که دلالت بر راهی در دوران سلجوقیان که به نام راه دوره قارودی مشهور است. در برخی اسناد به جای مانده نیز میل فرهاد را جایگزین میل گرگ (نام گرگ نامی است احتمالا از دوره قبل از اسلام که در زمان سلجوقیان با مفهومی از منطقه وسیعی در بیابان دربند اسبی تا فهرج با نام بیابان گرگ که در گزارشات دکتر مستوفی به درستی و دقت بررسی شده است) می‌دانند که با از میان رفتن آن در دوره سلجوقیان، میل فرهاد یا میل خرابان ساخته شده است.
هر آنچه هست به نظر می‌رسد این میل در سرچهار راهی قرار داشته که از هر سو به صورت تقاطعی به راهی باستانی امتداد می‌یافته است.
لازم به ذکر است که به دلیل ناشناخته بودن این میل، نباید آن را با میل فرهاد زهکلوت که در شهر زهکلوت از توابع شهرستان رودبار جنوب، واقع در جنوب استان کرمان اشتباه گرفت.
Comments ۱