یاردانگ

در عصر حاضر نیازی که در قدیم به کتاب و خواندن آن بود از میان رفته و خلاصه زندگی ها بر پایه بستر تکنولوژی به جلو می‌رود که چنانچه قبل از استفاده از این بستر، فرهنگ سازی نشده باشد به مشکلاتی برخواهیم خورد که بر آن مثل واقف می‌شویم که خانه از پای بست ویران است! کتاب ها و به خصوص سفرنامه های قدیم بر اساس مشاهدات عملی و عینی نویسندگان به نگارش در می‌امد و خود تاریخی بود که توسط آنها در کتاب ها حمل می‌شد و دیگر کمتر از این واقعیت های برگرفته از جامعه بر میخوریم و بر این اساس واژه ها نیز بعضا به مرور زمان از معنی اصل خود دور می‌شوند.

چیزی که توانستیم با خواندن کتاب ها و سفرنامه های یکصد سال گذشته به آن برای نمونه برسیم، دو واژه آب انبار و حوض انبار بود که به مرور زمان دچار فراموشی و تغییر در معنی شده اند. واژه هایی که در حال حاضر به درستی از آنها استفاده نمی‌شود و معنی درست آن ها را میتوانیم در کتاب های قدیمی و سفرنامه های تاریخی دنبال کنیم. سازه حوض انبار و آب انبار دو بنایی هستند که تعریف خاص خود را دارند که هر دو واژه پر از معنی است و متاسفانه در حال حاضر برعکس آن چه معنی دارد  از آنها استفاده می شود. واژه هایی که باوجود کاربرد افراد بومی در بیابان های ایران باز هم بدون داشتن معنی درست در حال گویش است.

حوض انبار: محلی که در زیر زمین که برای جمع آوری آب باران یا آب رودخانه های فصلی ساخته می‌شده و با انحراف این آب های روان به داخل آن به جمع آوری آب اقدام میکرده‌اند.

آب انبار: محلی که در زیر زمین گود میشده و حفر میکرده اند تا آب زیر زمینی به صورت زه کش داخل آن جمع شود، این سازه به دلیل پایین بودن از سطح زمین، دسترسی  دشواری داشته است.

و با مشخص شدن هر دو واژه متوجه می‌شویم که آنچه را اکنون به نام آب انبار می‌شناسیم حوض انبار است و به غلط به آن آب انبار می‌گوییم.

بیابان لوت با اقلیم متفاوت خود شاخصه های زیادی را دارا است که به همین علت به عنوان میراث طبیعی جهان در یونسکو به ثبت رسید. یکی از شاخص هایی که در پرونده ثبت آن مطرح شده بود ثبت گرم ترین نقطه جهان، طی چند سال توسط ماهواره مدیس MODIS توسط ناسا و در دشت لوت ما را بر آن داشت تا در تیرماه برای ثبت دما سفری داشته باشیم به تپه بازالتی گندم بریان. می‌دانیم که نقطه ثبت شده به عنوان گرم ترین مکان برخلاف چیزی که در سایت ها و گزارشات فارسی زبان اعلام شده، گندم بریان نیست و نقطه ای که این ماهواره طی چند سال ثبت کرده حدود ۱۵۰ کیلومتر با تپه بازالتی گندم بریان فاصله دارد و در گود لوت می‌باشد. اما این پیمایش که در تیرماه سال ۱۳۹۹ توسط گروه ما صورت گرفت نه برای ثبت گرم ترین، بلکه صرفا برای تجربه ای از گرمای منطقه و ثبت درجه حرارت در سطح تپه گندم بریان بود.
برای پیمایش در بیابان آن هم در گرمای زیاد نیاز است تا علاوه بر داشتن تجهیزات مناسب و آمادگی خودرو و مسیریابی صحیح، استقامت بدنی لازم برای قرار گرفتن در محیطی داغ را می‌داشتیم، کلمه داغ به نظر بهتر می‌تواند گرمای منطقه را در فصل تابستان معنی کند. همیشه شاید شنیده باشید که برای صعود به کوهستان و قله های مرتفع نیاز است تا برای آمادگی بدن به شرایط رقیق شدن اکسیژن، هم هوایی صورت گیرد و کوه نوردان یک یا دوشب را در ارتفاعات قبل از صعود اصلی بسر می‌برند تا آمادگی بدن حاصل شود و این را ما نیز در صعود به قله دماوند و یا صعود به بیس کمپ اورست در سال های قبل تجربه کرده بودیم. اما اینبار قرار نبود که به ارتفاعات صعود کنیم و صرفا باید هم هوایی برای آمادگی بدنی به شرایط گرم منطقه برایمان حاصل شود که به همین دلیل شب را در شهرستان شهداد بسر بردیم.

تجهیزات مورد نیاز و خودرو آماده بود و با وجودی که مسیر انتخاب شده چالش زیادی را به همراه نداشت و کمترین فشار به ماشین می‌آمد، رفت و برگشت با احتساب ماندن در بالای تپه بازالتی گندم بریان حدود ۳ تا ۴ ساعت تخمین زده شده بود، بشکه های آب برای این پیمایش بسیار حیاتی بود و این آمادگی را داشتیم تا در صورت هرگونه اتفاق چیزی حدود ۳۰ تا ۴۰ کیلومتر را پیاده تا سرجاده شهداد به نهبندان برگردیم.
صبح را با گرمای هوا و شرجی بودن منطقه به دلیل ابرهای پراکنده، به سمت نقطه خروج از جاده شهداد به نهبندان برای رسیدن به پای تپه گندم بریان آنهم بدون استفاده از سیستم سرمایشی خودرو، برای عادت کردن بدن به گرمای منطقه، راهی شدیم.

این را مجدد تکرار و تاکید میکنیم که طبیعت با همه زیبایی های خود، خطرات خاص خود را دارد و بیابان لوت نیز از آن مستثنی نیست و علاوه بر مجوز های لازم برای ورود به منطقه باید راهنما و تجهیزات ناوبری لازم را به همراه داشت.

این سفر به صورت گروهی انجام نمی‌شد و تنها یک خودرو به صورت تک نفره با آگاهی های لازم و هماهنگی های مربوطه، برای این منظور راهی شده بود. با رسیدن به نقطه خروج از جاده ابرها هم پراکنده شد و گرما نیز به شدت خود افزود که هر چه در مسیر خارج از جاده بیشتر به جلو میرفتیم این گرما به داغی می‌رسید و تحمل آن با وجود بالا رفتن رقم روی دماسنج امکان پذیر بود و بدن خود را با این شرایط تطبیق داده بود. برای رسیدن به بالای تپه بازالتی گندم بریان نیاز به فشار بیشتری به ماشین بود که خود نگرانی خاص را داشت که با رسیدن به بالای تپه بازالتی رفع شد. تپه بازالتی گندم بریان با وجود رنگ خاک و رنگ سنگ های بازالتی خود بالطبع حرارت بیشتری را نسبت به دشت همجوار خود جذب میکند و با توقف نیم ساعته روی آن توانستیم دمای ۶۲ درجه را بر روی دماسنج به ثبت برسانیم. یک دماسنج ماکزیمم، مینیمم هم بر روی سطح قرار دادیم تا در سفر بعدی بتوانیم حداقل و حداکثر دمای ثبت شده روی سطح تپه گندم بریان را خوانش و گزارش دهیم.

بیابان لوت زنده است! کدام یک از ما به این باور هستیم؟ برای این باور باید بدانیم که این زنده بودن یک حس است که در همه گستره وسیع لوت جاری است. حس زیبای زندگی در لوت ی که در همه جای آن می‌توان آن را با چشم دل دید. متاسفانه خیلی از کسانی که خود را دوستدار طبیعت می‌دانند نیز این روح زندگی را در بیابان ها ندیده اند و از همین جاست که مشکلات عدیده ای در حفاظت از طبیعت و استفاده از آن بوجود می‌آید. 

مدتی است که متاسفانه شاهد آلودگی های زیست محیطی بسیاری در بیابان لوت هستیم. با وجود آنکه این بیابان وسعت زیادی را با اقلیم های مختلف دارد، اما در حاشیه و عمق آن به صورتی بی رویه شاهد آلودگی هستیم.

بیابان لوت خالی است از همه چیز، برهوت است و جایی برای زندگی نیست! این ها تعریف ها و تعبیرهای مختلف از این بیابان است که ما را مجاز به هر رفتاری در این گستره زیبای طبیعت می‌کند. انگار که مجاز هستیم تا هر جا که برهوت بود و خالی، خود را مجاز برای تخریب های زیست محیطی بدانیم. 

بیابان لوت دارای طبیعتی خاص است و تا کنون به عنوان لوکیشن و محلی برای فیلمبرداری استفاده شده است. امسال هم دوباره همچون چند سال قبل که برای تولید فیلم و فیلمسازی با فیلمی از مجید مجیدی فیلمساز مشهور که با فیلمی زیبا به نام محمد رسول الله نگاه ها را به سمت خود کشاند. نمی‌خواهیم از فیلم و هزینه ها و تاثیر گذاری خوب آن در منطقه و دنیای اسلام بگوییم که همه حاکی از موفقیت فیلم و فیلمساز دارد. صحبت ما تنها از عواملی است پشت پرده که به عنوان تدارکات و عوامل لوکیشن ساز برای این بیابان آنهم پس از مدت‌ها دردسرساز شده‌اند. هنوز هم بعد از گذشت سال‌ها از ساخته شدن فیلم، لوکیشن آن در پهنه لوت در کنار کلوت ها پا برجاست و با هر طوفان و باد قطعه ای و قسمت از لوکیشن  جا مانده به پرواز در می‌آید و در بیابان پراکنده می‌شود. این تکه ها حتی در ریگ یلان با فاصله هوایی حدود ۴۰۰ کیلومتر هم دیده شده است. الان هم قرار است تا قسمت هایی از فیلم جدید داوود میرباقری نیز در حاشیه لوت و کلوت ها ساخته شود که برای این کار دوباره داستان ساختن لوکیشن مطرح می‌شود و آلودگی زیستی محیطی و احیانا تخریب قسمت هایی از بیابان اجتناب ناپذیر است. طبق شنیده ها عوامل فیلم هم اکنون در شهداد و روستاهای اطراف مستقر شده اند. بحث بر سر فیلم و فیلمسازی نیست و باید از داشته ها استفاده کرد، اما به چه قیمت؟ برای دست اندرکاران فیلمی چون محمد رسول الله با آن هزینه های میلیاردی و فروش خوب خود آیا امکان نداشته تا پس از تمامی برداشت ها بیابان را از لوکیشن باقی مانده پاکسازی نمایند؟ مجوزهایی که برای بودن عوامل فیلم در لوت داده می‌شود فقط برای برنامه سازی و فیلم برداری است و نباید همان کسانی که در این موارد دست اندرکار هستند پس از پایان هر پروژه، نظارتی بر اینگونه موارد داشته باشند؟ کاش با مستقر شدن عوامل فیلم سلمان فارسی موارد محیط زیستی نیز رعایت شود و بیابان لوت را که میراث طبیعی جهانی است را به درستی حفظ کنیم تا دوباره مثل دچار مشکلاتی در این زمینه نشویم.