میدانیم که گیاهان نقش مهمی را در چرخه حیات به عهده دارند و به نوعی همه جانداران به صورتی مستقیم و یا غیر مستقیم به آنها وابسته‌اند. چرخه حیات در محیط‌هایی سخت و خشن همچون اقلیم‌های بیابانی بیشتر به بودن گیاهان وابستگی پیدا می‌کند و هر گیاه نیز در آن تلاش بیشتری برای رشد و ادامه حیات خواهد داشت. این تلاش همان سازگاری‌هایی است که در محیط‌های بیابانی برای گیاهان در شرایطی بسیار سخت رخ میدهد و به اشکال مختلف خود را نشان میدهد.
یکی از پدیده‌های منحصر به‌فرد بیابان لوت که به ثبت جهانی آن در فهرست میراث جهانی نیز کمک کرد، نبکا گلدان بیابانی است. حال این شاخصه از بیابان لوت چیست؟
در حقیقت نبکا گلدان بیابانی، تل ماسه‌ای پوشیده از گیاه است که توسط مانعی به مانند بوته‌ها و درختان و دیگر گیاهان با اجتماع خود بوجود می‌آورند. نبکا Nebka کلمه لاتین آن و گلدان‌های بیابانی واژه فارسی آن است. این پدیده خاص در مکان‌هایی که رطوبت خاک در سطح آن وجود دارد بوجود می‌آید، به مانند بستر رودخانه‌ها یا نقاطی که سطح آب زیرزمینی بالاتر است و این رطوبت باعث شده تا شن و ماسه‌هایی که توسط باد در منطقه جابجا می‌شوند در پای گیاه تثبیت شده و به روی‌هم انباشته شود و به مرور نبکا گلدان بیابانی را شکل دهد.
هنگام تشکیل این گلدان‌ها، گیاه به‌طور غریضی خود را از زمین جدا کرده و فاصله میگیرد و همین کار جا برای انباشت بیشتر ماسه و شن‌ها را زیاد کرده و دورتادور گیاه با جهت بادها، انباشتی از ماسه فرا گرفته و منجر به تشکیل نبکا می‌شود تا در مرور زمان شکلی چون تپه ماسه‌ای را دورتادور گیاه فرا گرفته و انگار گیاه از زمین جدا شده است.
ارتفاع این تل ماسه‌ها در نقاط مختلف متفاوت است که این تفاوت از قطر تاج و ارتفاعی که گیاه از زمین میگیرد ناشی شده است. با تشکیل این گلدان‌های بیابانی حیات جانوری زیادی نیز شکل گرفته که خود حاکی از چرخه حیات منطقه است.
به طور کل نبکاها در محدوده وسیعی از بیابان‌های ایران پراکنده‌اند که از ده‌سلم در خراسان جنوبی تا ابوزیدآباد در استان اصفهان و فهرج و شهداد در استان کرمان شامل وجود آنها می‌شود. همانگونه که گفته شد ارتفاع نبکاها در مناطق مختلف متفاوت است و بلند ترین آنها در محدوده فهرج و اطراف روستای شفیع‌آباد در استان کرمان واقع شده‌اند که به بیش از ۱۲ متر ارتفاع هم میرسند. این ارتفاع زیاد نبکاها به شاخصه‌ای برای ثبت بیابان لوت در فهرست میراث جهانی تبدیل شد چرا که نبکاها که در دیگر نقاط جهان به خصوص در عربستان دیده می‌شوند از ارتفاع کمی برخوردار هستند.
